Instytut Pamięci Narodowej

Polskie Miesiące

Grudzień 1970

18 XII 1970 r. (piątek)

  • 7:00 – Gdańsk: Komitet Obrony Kraju zarządza zmilitaryzowanie wszystkich portów morskich.
  • 7:05 – Elbląg: strajkuje „Zamech”, Zakłady Przemysłu Drzewnego im. Wielkiego Proletariatu, Zakłady Przemysłu Odzieżowego „Truso”.
  • 7:15 – Szczecin: załogi Stoczni Szczecińskiej im. Warskiego, Stoczni Remontowej „Gryfia”, „Famabudu” i FMS „Polmo” nie przystępują do pracy.
  • 7:25 – Szczecin: dowódca wojskowy garnizonu w Goleniowie zawiadamia, że jeśli KW MO w Szczecinie będzie potrzebowała pomocy, pomoc taką przyśle.
  • 7:50 – Szczecin: ze Stoczni Szczecińskiej im. Warskiego, mimo blokady, wychodzi ok. tysiąca osób.
  • 7:55 – Szczecin: zostaje wydany rozkaz dla dowódcy ZOMO, aby w sile ok. 200 funkcjonariuszy udać się na spotkanie z grupą, która wyszła ze stoczni.
  • 8:00 – Elbląg: strajkują Elbląskie Zakłady Samochodowe.
  • 8:10 – Szczecin: dowództwo wojskowe poleca skierować pułk czołgów na spotkanie idącej grupy ze stoczni.
  • 8:15 – Szczecin: w stronę Stoczni Szczecińskiej im. Warskiego skierowane zostają I, II i III kompania ZOMO. Słychać strzały. Fabryka Sprzętu Elektrycznego przy ul. Kwiatowej przestaje pracować.
  • 8:20 – Szczecin: grupa ludzi z nabrzeża „Łasztownia” udaje się w kierunku portu.
  • 8:30 – Gdańsk: „Paged” w porcie gdańskim nie pracuje.
  • 9:00 – Warszawa: projekt listu do terenowych komórek PZPR jest gotowy, ale Władysław Gomułka wstrzymuje druk. Żąda, by w liście protest określić mianem kontrrewolucji. Domaga się zapisu o wzroście stopy życiowej klasy robotniczej, a zatem o „otumanieniu” robotników przez wrogów politycznych. Chce też, by z jego treści wynikała czytelna sugestia, że użycie siły przez władze miało – poza „porządkowym” – jeszcze jeden cel: uniknięcie „interwencji radzieckiej”. Prace nad kolejną wersją listu trwają cały dzień.
  • 9:10 – Szczecin: pracownicy FMS „Polmo” wychodzą z pochodem na ulicę.
  • 9:20 – Szczecin: robotnicy z nabrzeży „Łasztownia” i „Ewa” wychodzą na ulicę. Polecenie zabezpieczenia otrzymuje WOP. Grupa 150 osób atakuje KW PZPR. Wojsko używa gazów.
  • 9:22 – Szczecin: w rejonie Stoczni Szczecińskiej im. Warskiego zostaje podpalony czołg.
  • 9:25 – Szczecin: komendant miasta melduje, że robotnicy FMS „Polmo” idą w kierunku centrum miasta.
  • 9:30 – Gdańsk: w Wolnym Obszarze Celnym portu gdańskiego część załogi agituje za strajkiem, padają groźby wobec osób chcących pracować.
  • 10:00 – Szczecin: w rejonie skrzyżowania pl. Żołnierza Polskiego z al. Niepodległości wojsko używa broni na postrach w obronie KW PZPR. Wysłane zostają dodatkowe siły w postaci kompanii czołgów i baterii do ochrony Prezydium WRN. Druga bateria skierowana zostaje na wsparcie KW MO. Delegat ds. specjalnych, płk Markowski, ma dzwonić do Warszawy do gen. Tadeusza Tuczapskiego.
  • 10:10 - Gdynia: w Spółdzielni Pracy im. Kilińskiego członkowie partii palą legitymacje i ubliżają sekretarzowi POP.
  • 10:20 – Szczecin: wiecujący przed Stocznią Szczecińską im. Warskiego wyrażają chęć rozmowy z władzami.
  • 10:30 – Szczecin: strajkujący stoczniowcy zatrzymują dyrektora ds. technicznych i idą do czołgów. Powiadomiony zostaje dowódca dywizji.
  • 10:35 – Elbląg: MO otrzymuje informację o wykupywaniu przez młodzież benzyny i środków łatwopalnych.
  • 10:55 – Szczecin: Stocznia Remontowa „Gryfia” zamierza wysłać petycję do wojska w sprawie wycofania się – jeśli tego wojsko nie uczyni, zakład przyłączy się do Stoczni Szczecińskiej im. Warskiego.
  • 11:15 – Szczecin: robotnicy Stoczni Rzecznej strajkują, popierają postulaty Stoczni Szczecińskiej im. Warskiego.
  • 11:20 – Szczecin: stoczniowcy domagają się zdjęcia ze stanowisk rządowych osób odpowiedzialnych za zaistniałą sytuację, przejęcia władzy przez wojsko do chwili utworzenia nowego rządu, przywrócenia cen z 1967 r., zapłaty za zmarnowane dniówki w stoczni, przyznania się do błędnych posunięć. Grożą spaleniem stoczni.
  • 11:25 – Szczecin: na rogu al. Wyzwolenia i ul. Małopolskiej gromadzi się ok. 200 ludzi. Kierownictwo sztabu zaleca ppłk. Lucjanowi Ligenzie rozbicie grupy.
  • 11:45 – Gdynia: na wagonach pojawia się napis: „Kolejarze pomścijcie stocznię gdańską”. Milicja zatrzymuje trzech pracowników portu nawołujących do strajku.
  • 11:50 – Elbląg: MO otrzymuje informację, że 800 pracowników Zakładów Wielkiego Proletariatu zamierza wyjść na ulicę oraz o planowanym spaleniu elektrowni i dworca PKP. Zostaje wydany rozkaz otoczenia czołgami Komendy MO, elektrowni, dworca PKP, gazowni, wodociągów, Prezydium MRN, sądu, więzienia, banku i komitetu PZPR oraz wprowadzenia do środka silnych grup uzbrojonych żołnierzy.
  • 11:52 – Szczecin: tłum gromadzi się w rejonie Bramy Portowej.
  • 12:00 – Szczecin: przy bramie Stoczni Szczecińskiej im. Warskiego gromadzą się mężczyźni i kobiety z dziećmi. Kierownictwo sztabu KW MO podejmuje działania, by straż przemysłowa nie dopuszczała dzieci na teren zakładu.
  • 12:00 – Gdańsk: kluczowe zakłady pracy stopniowo podejmują pracę.
  • 12:10 – Szczecin: radiowęzeł zostaje opanowany przez komitet strajkowy, który apeluje przezeń do wojska i milicji, że robotnicy nie chcą wychodzić na zewnątrz, tylko pertraktować. Pracownicy portowi z nabrzeży „Regalica”, Czeskiego, Radzieckiego i Bułgarskiego zbierają się pod świetlicą i idą rozmawiać z władzami zakładów.
  • 13:05 –Szczecin: kierownictwo sztabu KW MO zaleca dowódcy ZOMO rozpędzenie grupy ok. 80 osób udającej się w kierunku FMS „Polmo”. Grupa zostaje rozbita i rozproszona. Przy ulicach Dubois i Łady zbiera się ok. 200 osób. Wojsko oddaje salwę i rzuca świece dymne. Zgrupowania nie udaje się rozbić.
  • 13:30 – Szczecin: na Stoczni Szczecińskiej im. Warskiego wykrzykiwane oraz wypisywane są hasła: „Wstań Stalinie bo naród ginie”, „precz z komunizmem rabunkowym”, „chcemy prawdziwego socjalizmu”. Na rogu ulic Śląskiej i Jagiellońskiej gromadzi się tłum.
  • 13:35 – Szczecin: ppłk Stefan Chaciński informuje, że od początku zajść (17–18 XII 1970 r.) do godz. 13:00 zatrzymano 270 osób dorosłych i 15 nieletnich, które przebywają w aresztach.
  • ok. 14:00 – Szczecin: robotnicy w Stoczni Szczecińskiej im. Warskiego wybierają dziesięcioosobowy komitet strajkowy. Proklamowany jest strajk okupacyjny.
  • 14:20 – Elbląg: 200 osób przed Komitetem PZPR żąda podwyżki płac. Na widok radiowozów grupa rozpierzcha się.
  • 14:35 – Szczecin: siły ZOMO zostają skierowane na pl. Żołnierza Polskiego w celu rozpoznania tego rejonu.
  • 15:00 – Elbląg: strajkuje „Zamech” i Zakłady Przemysłu Drzewnego im. Wielkiego Proletariatu. Grupa 200 osób próbuje podpalić KMiP PZPR, zostaje jednak rozproszona przez milicję.
  • 15:45 – Elbląg: grupa demonstrantów próbuje podpalić czołg na ul. Hetmańskiej. Załoga strzela z działa nabojem ćwiczebnym i oddaje serię z karabinów maszynowych. Oddziały ZOMO rozpraszają tłum wokół czołgu.
  • 16:45 – Elbląg: demonstranci atakują bank, pocztę i centralę telefoniczną. Grupa tysiąca osób na ul. 1 Maja atakuje oddziały milicji i wojska, zostaje oddana salwa w bruk. Ginie zastrzelony Tadeusz Sawicz (według innej wersji został zastrzelony z jadącego samochodu, gdy wychodził z baru).
  • 18:00 – Elbląg: sytuacja w mieście opanowana przez oddziały milicji i wojska.
  • 18:10 – Szczecin: na rogu al. Piastów przy „Pomorzance” zbiera się ok. 300 osób, rozbite zostają „Delikatesy” przy al. Wojska Polskiego.
  • 18:15 – Szczecin: przy pl. Przyjaźni Polsko-Radzieckiej (pl. Zgody) zbiera się ok. 500 osób.
  • 18:15 – Elbląg: grupy 20–30 osób zakłócają spokój, błyskawicznie zostają jednak spacyfikowane przez oddziały MO.
  • 18:41 – Szczecin: Centralne Stanowisko Kierowania powiadamia o wysłaniu 447 osób ze szkoły MO w Pile, które jadą z Gdańska dwoma trasami – przez Płoty lub Drawsko Pomorskie. Zaleca się nawiązanie łączności ze Stargardem Szczecińskim i Goleniowem oraz powiadamianie, kiedy przekroczą daną miejscowość.
  • 19:30 – Gdańsk: Zjednoczenie Przemysłu Okrętowego ogłasza komunikat o zawieszeniu produkcji w Stoczni Gdańskiej im. Lenina i Stoczni Północnej do 21 XII 1970 r.
  • ok. 20:00 – Szczecin: przedstawiciele dziesięciu zakładów podejmują decyzję o utworzeniu Ogólnomiejskiego Komitetu Strajkowego. Do strajku przyłączają się kolejne zakłady.
  • 20:10 – Szczecin: grupa ok. 100 osób, która wyruszyła od kina „Derby” w kierunku prokuratury, zostaje zaatakowana przez siły ZOMO.
  • 20:25 – Szczecin: pojawia się informacja o zawieszeniu hasła: „Popieramy strajk”. Zostaje ono zerwane przez pracownika grupy interwencyjnej ppłk. Jana Fydrycha z kina ,,Colosseum” przy ul. 5 Lipca.
  • po 21:00 – Warszawa: Władysław Gomułka po powrocie do domu odbiera telefon od ambasadora ZSRS Aristowa, który zawiadamia, że ma do przekazania list od kierownictwa partii sowieckiej do członków Biura Politycznego KC PZPR. Gomułka, z powodu zmęczenia, każe przekazać przesyłkę współpracownikom.
  • 23:00 – Warszawa: w Urzędzie Rady Ministrów ambasador odczytuje składający się z pięciu kilkuzdaniowych akapitów list Józefowi Cyrankiewiczowi. Nadzorcy z Kremla ponownie zwracają uwagę na konieczność szybkiego politycznego i ekonomicznego rozwiązania kryzysu w Polsce.
  • 23:10 – Szczecin: dyrektor szpitala płk Zbigniew Szymczak melduje o wypadkach i działalności służby zdrowia KW MO.
  • 23:10 – Elbląg: próba podpalenia kiosku „Ruchu”, podpalacz zostaje zatrzymany.
  • przed 0:00 – Katowice: Franciszek Szlachcic i Stanisław Kania –  docierają do Edwarda Gierka. Ten przyjmuje ich w swoim mieszkaniu, zachowuje się, jakby nie zależało mu na objęciu schedy po Gomułce. Tłumaczy przy tym, że nie domaga na zdrowiu, choruje na pylicę, co jest pozostałością po pracy w kopalni (dla podkreślenia demonstracyjnie kaszle). Szlachcic przemawia: „Edek, widać taki już twój los, żebyś został pierwszym sekretarzem. Jest kilku kandydatów, ale ty się najbardziej na to stanowisko nadajesz”.

Opcje strony