Polskie miesiące

https://polskiemiesiace.ipn.gov.pl/mie/wszystkie-wydarzenia/grudzien-1981/historia/mapa-regionow-nszz-soli/116638,Region-Pobrzeze-NSZZ-Solidarnosc-w-wojewodztwie-koszalinskim-w-latach-1981-1989.html
29.03.2024, 08:49

Region Pobrzeże NSZZ „Solidarność” w województwie koszalińskim w latach 1981-1989

Między 13 a 16 grudnia 1981 r. internowano większość przywódców Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność” Pobrzeże. Między innymi: Zygmunta Bąka, Piotra A. Chorążego, Edwarda Dzimidowicza, Mariana Kowalskiego, Pawła Michalaka, Kazimierza Podgórskiego, Grzegorza Stachowiaka, Aleksandra R. Tobisza. Po roku poszukiwań internowano też Wiktora Szostało i Stanisława Zabłockiego – 14 grudnia 1982 r.

Na terenie Regionu Pobrzeże strajkowało w proteście przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego około 1100 osób. Przejawem oporu mieszkańców województwa w kolejnych miesiącach była aktywność młodzieżowych grup oporu, zwanych przez milicję „terrorystycznymi”, do końca 1982 r. w Koszalinie rozbito dwie takie grupy. Od marca 1982 r. w Koszalińskiem podejmowano krótkie (kilkunastominutowe lub kilkugodzinne) strajki przeciw podwyżkom cen i obniżaniu płac. W marcu 77 na 92 pracowników Restauracji Dworcowych w Koszalinie odmówiło podjęcia obniżonego wynagrodzenia. Od początku stanu wojennego miejscowy RKS „Pobrzeże” wydawał pismo „Grudzień 1981 - Gazeta Wojenna”, a od 1982 r. „CDN. Biuletyn Informacyjny Samoobrony NSZZ <<Solidarność>>”. 1 maja 1982 r. w Koszalinie doszło do protestów ulicznych. Podczas mszy odprawionej w katedrze kolportowano miejscowy biuletyn „Grudzień 1981 – Gazeta Wojenna”, część wiernych manifestowała swój opór wobec komunistycznego bezprawia noszonymi na ubraniach znaczkami „Solidarności”. Przed kościołem na ul. Zwycięstwa wetknięto w ziemię transparenty o treści żądającej poszanowania godności i praw człowieka. Tuż po majowej manifestacji internowano Gabrielę Cwojdzińską i Zbigniewa Długołęckiego z miejscowego RKS „Solidarność”. Bezpośrednią konsekwencją majowej manifestacji było skazanie 7 lipca 1982 r. przez SW w Koszalinie na pozbawienie wolności (od 8 miesięcy do 1,5 roku): Stanisława Sajkowskiego, Mirosława Wojnarowskiego, Zdzisława Wieczorka i Grzegorza Ziembińskiego.

31 sierpnia 1982 r. na placu Bojowników PPR przed ratuszem i w sąsiedztwie katedry doszło do ogromnej, liczącej 3,5 tys. osób, demonstracji. Wznoszono okrzyki antyreżimowe, wywieszono transparent z napisem „Solidarność”. Ponad czterystu funkcjonariuszy ZOMO, MO, ROMO i żołnierzy WOP zaatakowało manifestantów. Po dziesięciominutowej walce aresztowano 110 osób. 10 listopada w Kołobrzegu doszło do próby zorganizowania manifestacji przed miejscową katedrą. W okresie stanu wojennego część księży diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej wyrażało ostentacyjnie swoje niezadowolenie z panującej w Polsce sytuacji, niektórzy z nich utrzymywali też kontakty z podziemiem. Stałej inwigilacji SB podlegał kapłan katedry koszalińskiej, ks. Jan Borzyszkowski, a proboszcz parafii w Połczynie Zdroju, ks. Bolesław Jewulski, został nawet aresztowany za treść kazania wygłoszonego 20 grudnia 1981 r. Od lutego 1983 r. pod oficjalnym szyldem Koszalińsko- Kołobrzeskiego Biskupiego Komitetu Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i Ich Rodzinom, działali woluntariusze niosący pomoc represjonowanym. Szefem Komitetu została Gabriela Cwojdzińska.

W ciągu roku w województwie internowano 38 osób. Do maja 1982 r. wszczęto 62 postępowania przygotowawcze, a 34 sprawy skierowano do sądu. W trybie doraźnym skazano 48 osób. Opozycja w województwie koszalińskim wyszła ze stanu wojennego rozbita, zniechęcona małą efektywnością oporu, którego koszty nie były rekompensowane sukcesami politycznymi. 13 II 1983 r. odbyło się tajne zebranie RKS „Pobrzeże”, na którym postanowiono rozwiązać Regionalny Komitet Strajkowy „Pobrzeże”, przekazując jego funkcje nowopowstałym grupom koordynacyjnym. W tym czasie aktywność ludzi podziemia koszalińskiej „Solidarności” wyrażała się m.in. w kolportowaniu prasy niezależnej, ulotek, zamawianiu oraz uczestniczeniu we mszach za ojczyznę. Duża grupa działaczy „Pobrzeża” uczestniczyła w uroczystościach pogrzebowych księdza Jerzego Popiełuszki. W listopadzie 1984 r. w Koszalinie działacze „Solidarności” utworzyli „Solidarnościowy Komitet Obrony Praw Człowieka”, którego zadaniem miało być zbieranie wszelkich informacji o łamaniu prawa przez władze wojewódzkie. Aktywiści „Solidarności” utrzymywali kontakty z działaczami podziemia z innych części kraju. W latach 1984-1987 przyjeżdżali do Koszalina m.in. Jan Kostecki z „Polskiej Ligi Praw Człowieka” ze Szczecina, Kornel Morawiecki z „Solidarności Walczącej”, Mieczysław Gil z „Solidarności” w Nowej Hucie oraz Edward Muller ze słupskiej „Solidarności”.

W sierpniu 1987 r. powołano Międzyregionalną Komisję Koordynacyjną NSZZ „Solidarność” Pomorza Środkowego Koszalin-Słupsk, która uznała przywództwo Lecha Wałęsy w związku, oraz uznała TKK NSZZ „Solidarność” i TR NSZZ „Solidarność”. Nowo powstały MKK upoważnił członków Komisji: Janusza Łaździna ze Słupska, Edwarda Mullera także ze Słupska oraz Tadeusza Wołyńca z Koszalina do reprezentowania MKK na terenie całego kraju. 8 października 1988 r. do Koszalina przyjechali działacze Regionalnej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność” w Gdańsku: Bogdan Borusewicz i Krzysztof Dowgiałło. Doszło do spotkania z członkami MKK oraz wydania komunikatu, w którym wskazano na konieczność zacieśnienia współpracy między regionami.

22 stycznia 1989 r. odbyło się spotkanie członków Międzyregionalnej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność” Pomorza Środkowego Koszalin-Słupsk, która postanowiła ujawnić skład całego Komitetu, z przewodniczącym Edwardem Mullerem ze Słupska oraz wiceprzewodniczącym Tadeuszem Wołyńcem z Koszalina. 25 lutego 1989 r. został utworzony Tymczasowy Zarząd Regionu NSZZ „Solidarność” Pomorza Środkowego, obejmujący swoją działalnością województwa: koszalińskie i słupskie. Na jego czele stanęli: Edward Muller – przewodniczący oraz Tadeusz Wołyniec – wiceprzewodniczący.

11 lutego 1989 r., z inicjatywy Pawła Michalaka, przewodniczącego Zarządu Regionu „Solidarność” z 1981 r., utworzono Wojewódzki Komitet Obywatelski „Solidarność” w Koszalinie (powołany oficjalnie w kwietniu 1989 r.). Miał on zintegrować przed wyborami czerwcowymi siły solidarnościowe w regionie, oraz wyłonić kandydatów na senatorów i posłów. Nie wspominano jednak o chęci nawiązania współpracy z MKK a później TZR. Podczas układania list wyborczych do sejmu i senatu, doszło do konfliktu między WKO a TZR, odnośnie do składu kandydatów na parlamentarzystów, który musiał rozstrzygać Lech Wałęsa. WKO zaakceptowało wprawdzie decyzję Gdańska, korzystną dla TZR, co skutkowało wspólną listą solidarnościową do sejmu i senatu, ale nadal nie wyrażało chęci współpracy z TZR.

W kwietniu 1989 r. w województwie koszalińskim działało 66 komitetów zakładowych „Solidarności”, skupiających ponad 5200 członków. 13 maja 1989 r. Tymczasowy Zarząd Regionu Pomorze Środkowe Koszalin-Słupsk rozwiązał się, a Klemens Bieliński, Tadeusz Wołyniec i Franciszek Sak otrzymali od KKW „Solidarność” w Gdańsku upoważnienie do organizowania NSZZ „Solidarność” w województwie koszalińskim. W tym czasie liczba komisji zakładowych NSZZ „Solidarność” wzrosła do 99, a członków „Solidarności” prawie do 10500.

W wyborach 1989 r. senatorami z województwa koszalińskiego zostali: Gabriela Cwojdzińska i Jerzy Madej. Mandaty poselskie otrzymali: Bogusław Pałka i Franciszek Sak. 24 czerwca 1989 r. zakończył swoją działalność Wojewódzki Komitet Obywatelski „Solidarność” w Koszalinie, uznając zwycięskie, dla „Solidarności” wybory do parlamentu, za kres swojej misji.

Robert Kościelny
(Szczecin)

Tekst powstał w oparciu o prace:
R. Spałek, Pomorze Zachodnie, w: Stan wojenny w Polsce 1981-1983, red. A. Dudek, Warszawa 2003. Wydarzenia z lat 1983-1989 r., zrekonstruowano na podstawie pracy: A. Frydrysiak [były funkcjonariusz SB], Solidarność w województwie koszalińskim 1980-1989, Koszalin 2006.

Opcje strony