Wprowadzenie stanu wojennego przerwało działalność „Solidarności” w Regionie Podkarpacie. Nie przygotowano struktur zapasowych na wypadek rozwiązania siłowego, stąd internowanie głównych działaczy Regionu uniemożliwiło zorganizowaną działalność i przecięło łączność ze strukturami krajowymi. Poszczególni działacze, którzy nie zostali internowani podjęli działania propagandowe mające na celu uświadomienie społeczeństwu zbrodniczej działalności WRON. W Sanoku powstał konspiracyjny „Biuletyn” redagowany przez Mariana Witalisa i Mariana Pilcha. Na przełomie zimy i wiosny 1982 r. stopniowo powstawała sieć kolportażu prasy i ulotek. Część pierwszoplanowych działaczy Regionu zwolniona z internowania włączyła się w tę działalność. Mimo aresztowania 3 listopada 1982 r. Mariana Witalisa i faktycznej likwidacji „Biuletynu”, działalność konspiracyjna NSZZ „Solidarność” w Regionie nie została już powstrzymana. 8 listopada 1982 r. podczas spotkania działaczy w Krośnie podjęto decyzję o utworzeniu Tymczasowej Komisji Wykonawczej NSZZ „Solidarność” Regionu Podkarpacie. Umożliwiło to ujęcie samorzutnie powstających ośrodków pracy konspiracyjnej w sieć łączności i nadanie całości działań charakteru skoordynowanego. Utworzenie TKW sprzyjało też nawiązaniu współpracy ze strukturami konspiracyjnymi w innych regionach. Skład TKW był dość zmienny a do najaktywniejszych działaczy należeli Józef Baran, Kazimierz Bryś, Lesław Olesiński, Henryk Kuliga, Czesław Grzelczyk, Andrzej Kozioł, Bolesław Stasz, Stanisław Guzik, Józef Szul, Ryszard Wojnarowski, o. Józef Śleboda i inni. Organem prasowym TKW była „Solidarność Podkarpacka” kierowana przez Czesława Grzelczyka (później także przez inne osoby). Od 1983 r. „Solidarność Podkarpacka” ukazywała się w dwu niezależnych od siebie wydaniach (pokrywała się numeracja ale nie treść), z których drugie przygotowywane było przez osobny zespół (Zygmunt Błaż, Jerzy Jakubowski) i wydawane w innych drukarniach konspiracyjnych. Czynnego wsparcia konspiracyjnym strukturom regionu przez cały czas udzielał kościół katolicki. W Krośnie głównym zapleczem opozycji stał się klasztor oo. Kapucynów i kościół farny. Natomiast w Sanoku w działalność konspiracyjna związku włączył się m.in. ks. Adam Sudoł. Na uwagę zasługuje próba utworzenia w Krośnie, przez oo. Kapucynów Józefa Ślebodę i Bogusława Piechutę, katolickiej rozgłośni radiowej. Na temat tego projektu wypowiedział się w ogólnopolskich mediach rzecznik prasowy rządu Jerzy Urban.
SB przystąpiła do energicznych działań w celu rozbicia Regionu Podkarpacie w okresie kampanii przedwyborczej do rad narodowych w 1984 r. Dwie fale aresztowań w marcu i lipcu 1984 r. sparaliżowały prace TKW i położyły kres działalności pierwszej redakcji „Solidarności Podkarpackiej”. Władzy nie udało się jednak całkowicie zniszczyć sieci kolportażowej i mimo aresztowania Jerzego Jakubowskiego, zlikwidować drugiego ośrodka wydawniczego „Solidarności Podkarpackiej”. Dzięki współpracy z kościołem i działalności w Bractwach Trzeźwości podziemne struktury wkrótce wznowiły działalność a TKW zastąpiła Regionalna Komisja Wykonawcza, w której skład weszli m.in. Zygmunt Błaż, Zygmunt Zawojski, Jerzy Jakubowski, Sławomira Leśniak, Lesław Leśniak, Józef Kinel, Adam Oberc, Jan Bałuka, Stanisław Majerski, Bogdan Gładysz. 10 listopada 1984 r. podpisano porozumienie o współpracy RKW Regionu Podkarpacie z Regionalnym Komitetem Solidarności Małopolska . Inicjatywa ta miała związek z udzieleniem pomocy organizacji związkowej w Jaśle, stanowiącej swego rodzaju byt autonomiczny – powiązany z obu regionami. Jednym z donioślejszych dokonań w 1984 r. było utworzenie przy kościele farnym w Krośnie Apteki Leków Zagranicznych, dzięki której nie tylko rozprowadzano leki i dary pochodzące z krajów zachodniej Europy (głównie z Association de Soutien Solidarite we Francji), ale także dostarczano materiałów i środków na działalność propagandową opozycji. Przy aptece działała Komisja Charytatywna i biblioteka. Zorganizowano zaopatrzenie w potrzebne leki szpitali i ośrodków zdrowia w Krośnie i innych miejscowościach. Prócz kolportażu bibuły i działalności charytatywnej RKW organizowało wiele przedsięwzięć patriotycznych. Regularnie odbywały się msze święte w intencji ojczyzny. Organizowano także manifestacje. Pod tym względem wyróżnili się działacze z Sanoka, którzy zorganizowali 3 maja 1986 r. manifestację liczącą około 2000 uczestników. Animatorem działalności opozycyjnej w Sanoku był ks. Adam Sudoł (autor planu uwolnienia ze szpitala w Sanoku internowanego Antoniego Macierewicza) a spośród miejscowych działaczy wyróżniali się między innymi Henryk Kozik, Franciszek Oberc i Stanisław Trefienko. Represje stosowane przez władze administracyjne i SB wobec członków podziemnej „Solidarności” (rozmowy ostrzegawcze, rewizje, zatrzymania 48-godzinne a także oskarżenia w sprawach karnych) uwidoczniły konieczność zorganizowania struktury mogącej przyjść z pomocą zagrożonym działaczom. 31 grudnia 1987 r. powstała w Krośnie Komisja ds. Interwencji i Praworządności z Wiesławem Tomasikiem na czele. Komisja dokonała inwentaryzacji przypadków łamania praworządności i stosowania represji przez władze. Udzielano tez pomocy finansowej i prawnej osobom ukaranym za działalność polityczną. Krośnieńska komisja między innymi nagłośniła sprawę przymuszania pracowników Zakładu Płyt Wiórowych w Jaśle do wstępowania do kontrolowanych przez władze związków zawodowych. Wiosną 1988 roku działacze „S” w regionie wspólnie z księżmi miejscowych parafii przeprowadzili zbiórkę pieniędzy na rzecz strajkującej załogi Huty im. Lenina w nowej Hucie. Łącznie tamtejszemu komitetowi strajkowemu przekazano 400 tys. zł. W drugiej połowie 1988 r. wobec kolejnego wzrostu napięcia między opozycja a rządem opozycyjne związki zawodowe w Regionie Podkarpacie wzmogły swoją działalność. Zaktywizowała się również „Solidarność Walcząca” . 30 września 1988 r. Komitet
Organizacyjny NSZZ „Solidarność” w Sanockiej Fabryce Autobusów ogłosił swoja działalność. RKW Regionu na łamach „Solidarności Podkarpackiej” apelowało o przejście organizacji zakładowych do jawnej działalności. Niebawem w kolejnych zakładach ujawniały się, bądź powstawały struktury związku. Ostatecznie 11 kwietnia 1989 r. na spotkaniu przedstawicieli NSZZ „Solidarność” z Sanoka, Ustrzyk Dolnych, Leska i Krosna powołano Tymczasowy Zarząd Regionu Podkarpacie z Zygmuntem Błażem na czele. Tego samego dnia TZK podjął decyzje o powstaniu Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”, który miał zaproponować kandydatów w wyborach do Sejmu i Senatu oraz przeprowadzić kampanię wyborczą.
Oprac. Bogusław Kleszczyński