Polskie miesiące

https://polskiemiesiace.ipn.gov.pl/mie/wszystkie-wydarzenia/grudzien-1981/historia/mapa-regionow-nszz-soli/116681,Region-Rzeszowski-NSZZ-Solidarnosc-po-13-XII-1981-r.html
28.03.2024, 11:23

Region Rzeszowski NSZZ „Solidarność” po 13 XII 1981 r.

Rozwój legalnych struktur związkowych został dramatycznie przerwany w momencie wprowadzenia na terenie kraju stanu wojennego. W nocy z 12 na 13 grudnia zatrzymano i internowano większość członków Prezydium Zarządu Regionu. Ogółem w pierwszych dniach stanu wojennego w woj. rzeszowskim internowano w zakładach w Załężu, Łupkowie i Nisku około 100 osób, a rozmowy ostrzegawcze przeprowadzono z 161 osobami. 13 XII w Hucie Szkła Opakowaniowego zorganizowano strajk kierowany przez Kazimierza Ziobrę. Akcję protestacyjną podjęto także w Oddziale PKS w Jarosławiu. 14 XII strajkowały załogi WSK-PZL Mielec, WSK-PZL Rzeszów, przedsiębiorstwa „Dźwig” w Rzeszowie, Zakładów Magnetyzowych w Ropczycach. Zatrzymano i skazano na kary pozbawienia wolności podejrzanych o organizację strajków Antoniego Kamińskiego, Tadeusza Panka, Ryszarda Świetlika, Stanisława Furmana, Bronisława Marcinka. Działacze „S”, którzy pozostali na wolności rozpoczęli organizowanie działalności konspiracyjnej. Podczas spotkań m.in. w kościele p.w. Chrystusa Króla w Rzeszowie dyskutowano nad zasadami funkcjonowania związku w podziemiu. Ustalono, że główne działania będą obejmować: zbieranie informacji o internowanych, organizowanie doraźnej pomocy i uruchomienie punktów poligraficznych. 17 XII uruchomiono pierwszą konspiracyjną drukarnię, w Rzeszowie rozrzucano ulotki. Koordynacją działań konspiracyjnych i rozbudową podziemnych struktur związku w ramach Międzyzakładowego Komitetu Robotniczego zajęli się Zbigniew Sieczkoś i Michał Stręk. Z czasem MKR zmienił nazwę na Regionalna Komisja Wykonawcza NSZZ „S” Rzeszów. Ostateczny skład RKW ustalił się w marcu 1982 r. Do Z. Sieczkosia i M. Stręka dołączyli Stanisław Marek i Janusz Loegler. Każdy z członków organizacji opartej na systemie trójkowym podejmował samodzielne decyzje jedynie koordynowane na poziomie RKW. Podziemne struktury „S” powstały w Mielcu, Łańcucie i Soninie. Rzeszowska RKW kontaktowała się z ośrodkami opozycji w Jarosławiu, Sędziszowie Małopolskim, Ropczycach i Strzyżowie, współpracowała z Przemyślem i Krosnem. Do kwietnia 1982 r. grupa kierownicza RKW poszerzyła się o Mariana Krztonia, Jarosława A. Szczepańskiego, Pawła Szałaja, Stanisława Łakomego, Kazimierza Ferenca, Józefa Konkela i Marka Wójcika. W marcu 1982 r. wydano biuletyn „Informacje Wojenne” redagowany przez Z. Sieczkosia i biuletyn informacyjny MKR „Solidarność Trwa” redagowany przez Jana Musiała. Od września 1982 r. redagowaniem biuletynu „Solidarność Trwa” zajął się Marek Wójcik. Pomocą służyli mu Z. Sieczkoś, Wanda Tarnawska i J.A. Szczepański. Działalność wydawnicza i kolportażowa była jedną z zasadniczych celów RKW. Koordynowała ona funkcjonowanie siedmiu punktów poligraficznych na terenie regionu. Z rzeszowską RKW współpracowała także autonomiczna grupa konspiracyjna pod nazwą Koło Oporu Społecznego – MAKI (KOS-MAKI), założona w styczniu 1982 r. przez Jana Klaudiusza Laskosza. Ważnym kierunkiem działań było także organizowanie pomocy dla osób internowanych i ich rodzin. Na przełomie kwietnia i maja 1982 r. w kościele OO. Bernardynów powstał Komitet Pomocy Internowanym, Aresztowanym, Skazanym i Pozbawionym Pracy oraz Ich Rodzinom, przemianowany jesienią 1983 r. na Zespół Charytatywno-Społeczny. Celem komitetu był organizacja i koordynacja pomocy dla osób represjonowanych z powodów politycznych.

RKW wezwała do bojkotu oficjalnych uroczystości pierwszomajowych i udziału w niezależnych obchodach święta rocznicy uchwalenia konstytucji 3 Maja. Zorganizowana tego dnia demonstracja miała wyjątkowo pokojowy charakter. Niestety organizowane przez rzeszowską opozycję manifestacje trzeciomajowe w latach 1983 i 1984 r. zostały rozbite przez siły ZOMO. Podobnie zakończyła się demonstracja w dniu 1 maja 1983 r.

Na wezwanie TKK NSZZ „S” do piętnastominutowego strajku ostrzegawczego 13 maja 1982 r. odpowiedziały m.in. WSK-PZL Rzeszów, WSK-PZL Mielec, „Zelmer”, Państwowy Ośrodek Maszynowy w Brzyznej, Wytwórnia Filtrów w Sędziszowie.

W sierpniu zgodnie z zaleceniem TKK Rzeszowska RKW zorganizowała manifestację z okazji rocznicy podpisania porozumień na Wybrzeżu. Tym razem funkcjonariusze ROMO, ZOMO i SB brutalnie rozpędzili manifestację.

Zapowiedziana na 10 X przez TKK akcja strajkowa nie znalazła szerszego odzewu na terenie woj. rzeszowskiego.

W styczniu 1983 r. w Rzeszowie zorganizowane zostały oddziałowe struktury „Solidarności Walczącej”. W jej powstanie zaangażowani byli Janusz Szkutnik, Andrzej Kucharski i Antoni Kopaczewski.

Rzeszowska RKW wezwała do bojkotu wyborów do Rad Narodowych w czerwcu 1984 r., które nazwała „farsą polityczną”. Oświadczenie podobnej treści wystosowały: Komisja Wykonawcza w Mielcu i Tymczasowa Komisja Wykonawcza w Leżajsku - powstała w marcu 1984 r., w składzie Mieczysław Liber, Stanisław Sołek, Roman Sroka, Franciszek Śmiałek. Chcąc zweryfikować oficjalne dane dotyczące m.in. frekwencji wyborczej RKW powołała specjalną komisję, która miała zlustrować lokale wyborcze. RKW zajęła się również koordynacją bojkotu wyborów do sejmu PRL w 1985 r. i Rad Narodowych w 1988 r.

W latach 1984-1985 rzeszowska RKW ostatecznie wkomponowała się w podziemną strukturę związkową. Kontynuowano i rozwijano działalność wydawniczą, kolportażową. W październiku 1984 r. ukazał się pierwszy numer pisma „Trwamy”, redagowany przez Ryszarda Rogozińskiego, Jerzego Burtana, Zbigniewa Krasnego, Andrzeja Paulukiewicza i Jarosława A. Szczepańskiego. Ostatni numer pisma wyszedł w sierpniu 1985 r. W marcu 1984 rozpoczęto także druk z diapozytywów „Tygodnika Wojennego” i „Tygodnika Mazowsze”, wydawano znaczki w ramach „Poczty Solidarności” (pierwszy z podobizną Prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego, wg projektu J. Loeglera ukazał się 1 maja 1984 r.). W podziemnej drukarni w Babicy drukowano rzeszowską edycję „Gońca Małopolskiego”, „Solidarność Zwycięży”, „Solidarność Rolników Indywidualnych”, „Solidarność Trwa” oraz okolicznościowe ulotki. Leżajska TKW w kwietniu rozpoczęła druk pisma „Żądło”, redagowanego przez Piotra Chlebowicza i Romana Srokę. 1 sierpnia 1984 r. ukazał się pierwszy numer Biuletynu Informacyjnego „Solidarność” Ziemi Mieleckiej, redagowany przez Stanisława Kalitę i Stanisława Stachowicza.

26 II 1986 r. rzeszowska RKW wystosowała do władz apel w którym domagano się uwolnienia około 1500 więźniów politycznych. Członkowie RKW angażowali się w organizację Katolickich Tygodni Historycznych, czy rzeszowskich Dni Kultury Chrześcijańskiej

W październiku 1987 r. zostało podpisane porozumienie pomiędzy RKW Regionu Rzeszowskiego a Okręgiem Rzeszowsko-Przemyskim KPN. Zakładało ono sprawną wymianę informacji, prasy, pomoc techniczną i zawierało deklarację podejmowania wspólnych decyzji.

Podczas fali strajków w roku 1988 w regionie nie doszło do protestów na większą skalę. Wspierano jedynie strajkujące zakłady pracy z innych regionów, m.in. Hutę Stalowa Wola. Na przełomie 1988/1989 r. z inicjatywy m.in. RKW ukazał się pierwszy numer kwartalnika „Ultimatum”.

Mimo przejścia TKK do legalnej działalności już we wrześniu 1986 r., członkowie rzeszowskiej RKW zadecydowali o pozostaniu w konspiracji, nie ujawniając punktów poligraficznych i siatki kolportażowej. 15 IX 1988 r. utworzono jedynie jawne Biuro Informacyjno-Koordynacyjne NSZZ „S” działające w składzie: Stanisław Łakomy, Zbigniew Sieczkoś, Marek Wójcik. Jego zadaniem było zapewnienie łączności pomiędzy zakładami pracy i przedstawicielami NSZZ „S” w przypadku rozmów z rządem. Biuro rejestrowało powstające komisje zakładowe i udzielało im pomocy prawnej.

Pierwszym krokiem do jawnej działalności RKW było utworzenie Biura Informacyjno-Koordynacyjnego NSZZ „Solidarność” Regionu Rzeszowskiego. Pracę w nim podjęli: Stanisław Łakomy, Marek Wójcik i Zbigniew Sieczkoś. O drugiej połowy 1988 r. w regionie sukcesywnie powstawały komitety organizacyjne NSZZ „Solidarność”.

Rzeszowska RKW w składzie: Józef Konkel, Stanisław Łakomy, Zbigniew Sieczkoś, Jarosław A. Szczepański, Marek Wójcik przeszła do jawnej działalności 25 I 1989 r. A. Kopaczewski złożył rezygnację z funkcji przewodniczącego Zarządu Regionu Rzeszowskiego NSZZ „S”. Do prac w ramach komisji dołączyli przedstawiciele komitetów organizacyjnych „S”: Mieczysław Firlej, Stanisław Dziura, Józef Janda, Julian Rejment, Edward Świętoń, Janusz Irzyk, Henryk Sowa, a także Józef Guzek, Andrzej Kubik, Stanisław Sołek. Po złożeniu rezygnacji przez Antoniego Kopaczewskiego, przewodniczącym RKW 3 II 1989 r. został Zbigniew Sieczkoś. W połowie roku z prac w RKW zrezygnowali m.in. Jarosław A. Szczepański, Marek Wójcik, Mieczysław Firlej, Julian Rejment. Do składu RKW dołączyli zaś Andrzej Filipczyk, Andrzej Wizimirski, Roman Ziemiński i Marek Zdeb.

W związku z wyborami do sejmu i senatu w 1989 r. w zakładach pracy regionu zaczęły powstawać Komitety Obywatelskie. Miały one na celu przygotowanie i sprawne przeprowadzenie kampanii wyborczej. KO przy rzeszowskiej RKW rozpoczął swoją działalność 7 II.

Formalna rejestracja Regionu Rzeszowskiego w Krajowej Komisji Wykonawczej miała miejsce 20 VI 1989 r.

Oprac. Małgorzata Gliwa

Opcje strony