Instytut Pamięci Narodowej

Polskie Miesiące

Sierpień 1980

Narodziny Związku

Gwarancję możliwości tworzenia nowych związków w całym kraju zawarto dopiero 11 września w kolejnej umowie, podpisanej ze strajkującymi w Katowicach. W tej sytuacji forsować zaczęto koncepcję, iż nowe organizacje powinny podporządkować się dotychczasowej, skompromitowanej Centralnej Radzie Związków Zawodowych.


Żadne działania władz nie były jednak w stanie powstrzymać żywiołowego rozwoju nowych struktur. MKS przekształciły się w Międzyzakładowe Komitety Założycielskie (czasem używano także nazwy Międzyzakładowe Komitety Robotnicze), powstawały one także w regionach, w których nie doszło do strajków. Do spontanicznie tworzonych struktur zakładowych zapisywały się setki tysięcy ludzi.


Nowy ruch odpowiedzieć musiał sobie na dwa podstawowe pytania. Pierwszym z nich było zagadnienie, czy tworzyć luźną federację odrębnych związków zawodowych, czy jedną, silną i scentralizowaną organizację. Drugim sprawa formuły organizacyjnej – czy budować tradycyjne związki poszczególnych branż i zawodów, czy zdecydować się na nietypową formułę organizacji regionalnych, łączących pracowników wszystkich zawodów w jednej strukturze. Kwestie te rozstrzygnięte zostały na spotkaniu przedstawicieli MKZ z całego kraju, jakie odbyło się w Gdańsku 17 IX 1980 r. Postanowiono wówczas, iż stworzony zostanie jednolity związek, z siedzibą w Gdańsku, oparty o struktury regionalne. Na wniosek Karola Modzelewskiego przyjęto nazwę Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”. Tymczasowym organem kierowniczym stała się złożona z przedstawicieli najważniejszych MKZ Krajowa Komisja Porozumiewawcza, na czele której stanął Lech Wałęsa.


W szybkim tempie opracowano statut związku i już 24 września złożono w Sądzie Wojewódzkim w Warszawie wniosek o jego rejestrację. W tym czasie do setek komitetów założycielskich powstających w poszczególnych zakładach pracy akces zgłosiło już ok. 3 mln. osób. Udanym sprawdzianem siły nowego związku był jednogodzinny strajk ostrzegawczy, przeprowadzony 3 X 1980 r. Zorganizowano go w związku z licznymi przypadkami utrudniania działalności NSZZ „Solidarność”, zwłaszcza w mniejszych miejscowościach, a także utrudnianiem dostępu związku do środków masowego przekazu.


W październiku 1980 r. władze PRL rozpoczęły intensywne przygotowania do wprowadzenia stanu wojennego. 24 października Sąd Wojewódzki w Warszawie zarejestrował NSZZ „Solidarność”, samowolnie wprowadzając jednak zmiany w jego statucie, m.in. dopisując sformułowanie, iż związek uznaje „kierowniczą rolę PZPR”. Doprowadziło to do ponownego wzrostu napięcia, „Solidarność” ogłosiła gotowość strajkową. Ostatecznie zawarto kompromis – 10 XI 1980 r. Sąd Najwyższy zarejestrował statut „Solidarności” w pierwotnym kształcie, dodano jednak do niego załącznik z preambułą Porozumień Gdańskich, w której mowa była o poszanowaniu zapisów konstytucji PRL, w tym wspomnianej roli PZPR oraz sojuszu ze Związkiem Sowieckim.

Łukasz Kamiński

Opcje strony