W drugiej połowie sierpnia 1980 r. ożywiło się środowisko robotnicze w Przemyślu. SB uzyskała informację o zredagowaniu przez współpracowników KSS KOR, Wita Siwca i Stanisława Sudoła, listy postulatów przeznaczonych dla mającego powstać komitetu strajkowego. Przygotowane postulaty sięgały znacznie dalej niż te, które wysunął MKS w Gdańsku. 22 sierpnia w przemyskich zakładach miał rozpocząć się strajk. Do protestów jednak nie doszło. Jedynie 24 sierpnia pracownicy MPK spotkali się z przedstawicielami władz. Spotkanie miało burzliwy przebieg. Pracownicy skrytykowali działania lokalnej administracji i zażądali podwyżki płac, a w przypadku niespełnienia postulatów zagrozili strajkiem. 29 sierpnia kierowcy Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Komunalnego w Przemyślu rozpoczęli strajk w sprawie podwyżki płac. Również w kilku zakładach pracy w Jarosławiu doszło do przygotowania postulatów. Domagano się głównie podwyżki płac i poprawy warunków socjalno-bytowych. Krótkotrwałe przerwy w pracy odnotowano w niektórych SKR i PGR w woj. przemyskim.
Pierwszy Komitet Założycielski NSZZ w woj. przemyskim powstał 5 września 1981 r. w POM w Birczy. Jego przewodniczącym został Czesław Kijanka. We wrześniu tworzono grupy inicjatywne NSZZ również w innych zakładach. 3 października w Przemyślu powołano Tymczasową Międzyzakładową Komisję Koordynacyjną, która zrzeszała siedem zakładów. Przewodniczącym został Władysław Mazur. W Jarosławiu 29 września na spotkaniu przedstawicieli tamtejszych zakładów powołano MKZ, na przewodniczącego wybrano Kazimierza Ziobrę. Utworzenie MKZ woj. przemyskiego nastąpiło 7 października, akces do niego zgłosiło 25 zakładów pracy. Przewodniczącym prezydium został Czesław Kijanka, a wiceprzewodniczącymi Kazimierz Ziobro, Andrzej Kucharski i Eugeniusz Opacki. 27 października przy wsparciu działaczy z Przemyśla powstał MKZ w Lubaczowie z Henrykiem Baranowskim jako przewodniczącym. 21 listopada do Regionu Południowo-Wschodniego NSZZ „Solidarność" w Przemyślu przyłączył się Międzyzakładowy Komitet Koordynacyjny z Ustrzyk Dolnych, z terenu woj. krośnieńskiego, zrzeszający 11 zakładów pracy.
W woj. przemyskim powstające zakładowe struktury NSZZ skupiały się wokół dwóch silnych ośrodków międzyzakładowych: przemysko-lubaczowskiego i jarosławsko-przeworskiego. Przemyski MKZ, obawiając się tendencji odśrodkowych, wszczął w drugiej połowie października działania, które miały na celu objęcie jurysdykcją jak największej liczby zakładów i instytucji w województwie. Zamiar objęcia przez MKZ w Przemyślu zakładów z Jarosławia wywołał ostry protest tamtejszego MKZ, który zwrócił się w tej sprawie do Lecha Wałęsy. Przemyski MKZ natomiast zyskał sojusznika w osobie wojewody, który przesłał pismo do dyrektorów zakładów pracy o konieczności rejestrowania Komisji Zakładowych w Regionie Południowo-Wschodnim w Przemyślu. Ten nietypowy sojusz był jednym z powodów oskarżenia przemyskich działaczy o uległość wobec władz województwa. Powyższy podział wynikał z trwającej od niepamiętnych czasów rywalizacji pomiędzy obydwoma miastami. Dodatkowo antagonizmy pogłębiały dezintegracyjne działania SB.
Wzajemne kontakty działaczy poszczególnych regionów Podkarpacia, które miały miejsce przy okazji strajku chłopskiego ustrzycko-rzeszowskiego, sprzyjały podjęciu współpracy. Niemniej jednak wśród działaczy związkowych ścierały się dwie koncepcje dotyczące struktury organizacji regionalnej. Propozycja powołania makroregionu w granicach dużego woj. rzeszowskiego spotkała się ze zdecydowanym sprzeciwem MKZ z Przemyśla i Krosna. Szczególnie działacze z Przemyśla obawiali się dominacji Rzeszowa.
Pierwsza tura Walnego Zebrania Delegatów NSZZ „Solidarność" woj. przemyskiego odbyła się 17 lipca w auli I LO w Przemyślu. Przybyło 148 delegatów (85 z MKZ Przemyśl i 63 z MKZ Jarosław). W pierwszym głosowaniu przeszła propozycja utworzenia regionu w granicach woj. przemyskiego, lecz cała delegacja jarosławska głosowała przeciw. Wobec nieprzyjęcia propozycji Kazimierza Ziobry, aby połowę miejsc we władzach Regionu przeznaczyć dla przedstawicieli Jarosławia, pod koniec dnia większości delegatów jarosławskich opuściła salę obrad. Podczas drugiej tury zjazdu, 24 lipca, bez udziału delegatów z Jarosławia, wyłoniono Zarząd Regionu Południowo-Wschodniego NSZZ. W wyniku wyborów przewodniczącym został Czesław Kijanka. Ponadto prezydium Zarządu Regionu tworzyli: dwaj wiceprzewodniczący Wojciech Kłyż i Henryk Baranowski, sekretarz Krystyna Osińska, skarbnik Zygmunt Pyś, rzecznik prasowy Adam Szostkiewicz, kierownik Biura Interwencji Krzysztof Prokop oraz Zbigniew Duchniak. Podczas trzeciej i czwartej tury delegaci omawiali kwestie programowe.
1 czerwca 1981 r. struktury związku z Ustrzyk Dolnych przyłączyły się do Regionu Rzeszowskiego NSZZ. Zaś 29 sierpnia oficjalnie jarosławski MKZ został przyjęty do Regionu Rzeszowskiego. Wspomniane secesje osłabiły siłę Regionu Południowo-Wschodniego. W połowie lipca 1981 r. region przemyski liczył ok. 74 tys. związkowców, jesienią tegoż roku do związku należało 44 tys. osób.
Dużego poparcia dla „Solidarności” na Podkarpaciu udzielał Kościół katolicki i bp przemyski ks. Ignacy Tokarczuk, znany z krytycznego stosunku do komunizmu. Liderzy ruchu związkowego wręcz szukali u niego porad i poparcia. W listopadzie 1980 r. MKZ w Przemyślu postanowił wydawać własny biuletyn informacyjny. 7 grudnia tegoż roku ukazał się pierwszy numer pisma NSZZ „Solidarność" Regionu Południowo-Wschodniego „Odnowa". Redagowali go Eugeniusz Opacki, Wit Siwiec i Adam Szostkiewicz. Prezydium MKZ w Przemyślu poparło protest rolników w Ustrzykach Dolnych. Wyznaczono na 6 stycznia godziny strajk ostrzegawczy, który odbył się w zakładach pracy Przemyśla, Lubaczowa i Ustrzyk Dolnych. Natomiast 10 stycznia miał się rozpocząć strajk właściwy. W pierwszej turze krajowego zjazdu „Solidarności” w Gdańsku Region Południowo-Wschodni reprezentowało czterech delegatów.
Artur Brożyniak