Instytut Pamięci Narodowej

Polskie Miesiące

Sierpień 1980

Sieradz

Pierwszym chronologicznie ogniwem związku na terenie dawnego województwa sieradzkiego był powołany 27. września 1980 roku Tymczasowy Międzyzakładowy Komitet Założycielski NSZZ „Solidarność” Ziemi Sieradzkiej w Zduńskiej Woli. Przewodniczącym prezydium TMKZ został wybrany Zenon Borowski, oprócz niego w jego skład weszli Henryk Nebor, Józef Janowski oraz Mieczysław Szczepański. Po upływie dwóch tygodni, 11. października 1980 roku analogiczna struktura związkowa powstała na terenie samego Sieradza. W skład prezydium TMKZ w Sieradzu weszli m.in. Stefan Rudzki, Marian Pertkiewicz i Zenon Barton. Między obydwiema strukturami szybko wybuchł konflikt o realne przywództwo w ruchu związkowym na terenie województwa. 23. października 1980 roku doszło w Zduńskiej Woli do spotkania przedstawicieli kilkudziesięciu Komitetów Zakładowych z terenu województwa, którego głównym celem było zażegnanie konfliktu między obydwoma TMKZ. W jego trakcie powołano Prezydium Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSZZ „Solidarność”, które miało przeprowadzić wybory do przyszłej, wspólnej struktury ogólnowojewódzkiej. W związku z brakiem porozumienia między przedstawicielami zwaśnionych stron funkcje kierownicze w prezydium nowopowstałego MKZ objęli przede wszystkim ludzie wywodzący się z TMKZ w Sieradzu, a sam konflikt między działaczami z dwóch największych miast województwa zamiast złagodnieć przybrał zdecydowanie na sile. W niedługim czasie na terenie Sieradzkiego działały dwa mocno konkurujące ze sobą MKZ, jeden z siedzibą w Sieradzu, drugi w Zduńskiej Woli. 26. listopada 1980 MKZ w Sieradzu został wpisany do rejestru Krajowej Komisji Porozumiewawczej pod pozycją 52 z prawem jednego głosu.

Sytuację organizacyjną związku na terenie Sieradzkiego komplikował dodatkowo fakt powstania na terenie Wielunia Komisji Porozumiewawczej NSZZ „Solidarność”, w której poszczególne Komitety Zakładowe przynależały do MKZ w Łodzi a nawet we Wrocławiu. Dodatkowo w połowie grudnia 1980 roku powstał w Zduńskiej Woli Komitet Koordynujący NSZZ „Solidarność”, skupiający ogromną większość zakładowych struktur „Solidarności” z terenu tego miasta - tym samym dawny TMKZ w Zduńskiej Woli w praktyce przestał istnieć. Działająca w ramach Komitetu Koordynacyjnego w Zduńskiej Woli komisja ds. postulatów miała zgodnie z intencjami jej twórców funkcjonować przy MKZ w Łodzi. Formalnym potwierdzeniem aspiracji zduńskowolskich działaczy „Solidarności” do działania przy łódzkim MKZ było przemianowanie Komitetu Koordynującego, w chwili powstania Zarządu Regionalnego „Ziemia Łódzka”, na Delegaturę tegoż Regionu. Delegatura ZR Ziemia Łódzka w Zduńskiej Woli funkcjonowała nieprzerwanie do 13. grudnia 1981 roku. W skład jej prezydium wchodzili: Marian Gutowski, Wojciech Gąsior, Mirosław Łeń, Jerzy Kociumbas, Jan Nowicki oraz Roman Jarnuszkiewicz jako przewodniczący.

Ostatnim akordem w procesie powstawania struktur organizacyjnych „Solidarności” na terenie Sieradzkiego było utworzenie, podczas walnego Zjazdu Delegatów Regionu w dniu 26. maja 1981 roku, Zarządu Regionalnego NSZZ „Solidarność” Ziemia Sieradzka. Jerzy Teluk został wybrany przewodniczącym Prezydium Regionu zaś Stefan Rudzki jego zastępcą. Skład Prezydium uzupełniali Zenon Barton, Jadwiga Płuska, Jan Wolicki, Marian Pertkiewicz, Bogdan Błaszczyk, Władysław Kluczkowski oraz Adam Wankiewicz. Powstały na bazie zlikwidowanych MZT w Sieradzu oraz w Zduńskiej Woli, Zarząd Regionalny Ziemia Sieradzka działał podobnie jak Delegatura ZR Ziemia Łódzka w Zduńskiej Woli do momentu wprowadzenia stanu wojennego.

Obok ZR Ziemia Sieradzka na terenie województwa działały podporządkowane jego decyzjom Terenowe Komisje Koordynacyjne w Wieluniu, Zduńskiej Woli, Poddębicach, Łasku i Działoszynie. Organem prasowym Zarządu Regionalnego był wydawany od września 1980 roku przy MKZ w Sieradzu periodyk „Solidarność. Tygodnik Regionu Ziemia Sieradzka”, w którego tworzenie oraz późniejszą działalność zaangażowani byli m.in. Andrzej Tomaszewicz i wspominany wcześniej Marian Pertkiewicz.

W okresie „karnawału Solidarności”, zgodnie z danymi jakie posiadała sieradzka SB, na terenie województwa funkcjonowało ponad 200 Komitetów Zakładowych związku, skupiających w swoich szeregach prawie 50 tysięcy członków, co miało stanowić bez mała 50% wszystkich zatrudnionych w sektorze tzw. gospodarki uspołecznionej na tym obszarze.

Z uwagi na zdecydowanie rolniczy profil Sieradzkiego, równolegle z tworzeniem struktur NSZZ „Solidarność’ powstawały na tym terenie liczne ogniwa „Solidarności Wiejskiej”. 18. listopada 1980 roku podczas zebrania rolników gminy Sieradz postanowiono powołać Komitet Założycielski NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność” w Sieradzu (inna funkcjonująca wówczas oficjalna nazwa związku to NSZZ RI „Solidarność Wiejska” w Sieradzu) z przewodniczącym Andrzejem Sygułą na czele. Z chwilą prawnej legalizacji ogólnopolskiej NSZZ „Solidarność” RI, w Sieradzu utworzono Wojewódzki Komitet Założycielski tej organizacji, skupiający przedstawicieli 37 Gminnych Komitetów Założycielskich z terenu województwa. Przewodniczącym prezydium WKZ NSZZ RI został ponownie wybrany A. Syguła, zaś skład prezydium uzupełniali m.in. Czesław Pytlewski-Pająk, Stanisława Sobieraj, Zbigniew Zimoch, Jerzy Kończak, Wiesław Wielkopolan, Stanisław Strózik, Jarosław Dybka, Władysław Bartczak i Wiesław Wrąbel.

Pod koniec sierpnia 1981 roku doszło do poważnych zmian personalnych w szefostwie „Solidarności” RI w Sieradzu. W dużym stopniu wymieniono dotychczasowy skład prezydium a na stanowisku przewodniczącego Andrzeja Sygułę zastąpił Zbigniew Zimoch. Na terenie Sieradzkiego struktury „Solidarności” chłopskiej i robotniczej blisko ze sobą współpracowały, czego symbolicznym wyrazem była m.in. stała kilkustronicowa wkładka „Solidarności” chłopskiej w tygodniku wydawanym przez ZR Ziemia Sieradzka.
Według danych SB do 13 grudnia 1981 roku sieradzka „Solidarność Wiejska” grupowała w swoich szeregach ponad 7 tysięcy członków, co stanowiło 5% wszystkich rolników zamieszkałych na tym terenie.

Andrzej Czyżewski

Opcje strony