Latem 1980 r. protesty społeczne w województwie poznańskim nie miały tak dużego zasięgu jak w innych regionach Polski. W lipcu i sierpniu wybuchały sporadycznie strajki oraz miały miejsce różne formy protestów, występowały „przejawy niezadowolenia” oraz solidaryzowania się ze strajkującymi załogami Wybrzeża. Dopiero 29 sierpnia pracownicy Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego (WPK) zorganizowali strajk, który stał się impulsem do podjęcia protestów w około 20 zakładach pracy, między innymi w Zakładach Przemysłu Metalowego im. H. Cegielskiego (HCP) i Poznańskiej Fabryce Maszyn Żniwnych (PFMŻ). Protesty miały też miejsce w Gnieźnie, Śremie i Luboniu. Były one przede wszystkim wyrazem poparcia dla 21 postulatów wysuniętych przez MKS w Gdańsku. Zgłaszano też liczne postulaty o charakterze wewnątrzzakładowym i lokalnym. Szczególne znaczenie dla rozwoju sytuacji w Wielkopolsce miał strajk w HCP, jednak dyrekcji zakładu, oficjalnym związkom zawodowym oraz SB udało się opanować sytuację i strajk trwał tylko 24 godziny.
Po podpisaniu porozumień, podobnie jak w innych ośrodkach, również w poznańskich instytucjach i zakładach pracy organizowano struktury niezależnych związków zawodowych. Ich przedstawiciele spotkali się 11 września nad Maltą i utworzyli Międzyzakładowy Komitet Założycielski (MKZ). Wybrano wówczas Prezydium MKZ oraz przewodniczącego. Początkowo funkcje tę pełnił Jerzy Jankowski (Ośrodek Badawczo – Rozwojowy Wysokoprężnych Silników Okrętowych i Kolejowych przy HCP). Wiceprzewodniczącym MKZ został Zdzisław Rozwalak (PFMŻ), skarbnikiem Roman Schefke (Akademia Rolnicza), a rzecznikiem prasowym Lech Dymarski (współpracownik KSS „KOR”). Do MKZ należeli również: Olgierd Stankiewicz („Centra”) - łącznik między Poznaniem a Gdańskiem, Aleksander Ziemkowski (inż. architekt) - doradca MKZ i Krzysztof Mędrek (Zakład Zadrzewiania i Zieleni). Jankowski nie posiadał jednak pełnomocnictwa Komitetu Założycielskiego (KZ) NSZZ w HCP i po kilkunastu dniach przewodniczącym MKZ został Zdzisław Rozwalak (PFMŻ). Tymczasem, działacze związkowi z HCP opracowywali własny statut i zamierzali zarejestrować nowy związek w Sądzie Wojewódzkim w Warszawie jako odrębną organizację. Dopiero 28 września KZ NSZZ w HCP włączył się do udziału w pracach MKZ NSZZ „Solidarność” Wielkopolska.
W ciągu następnych miesięcy, podstawowym zadaniem Związku była budowa statutowych struktur organizacyjnych. Odbywały się wybory do komisji zakładowych, a później wybierano delegatów na I Walne Zebranie Delegatów (WZD) NSZZ „Solidarność” Regionu Wielkopolska (11 – 13 lipca 1981 r.). Do tego czasu Związkiem kierował MKZ, którego przewodniczącym przez cały czas był Z. Rozwalak, a funkcje zastępców pełnili: Jan Luttera (WPK) i Jerzy Nowak (ZOZ Stare Miasto). Podczas I WZD wybrano Zarząd Regionu (ZR) NSZZ „Solidarność” Wielkopolska. Jego przewodniczącym został Z. Rozwalak, natomiast wiceprzewodniczącymi zostali Leonard Szymański (Wiepofama) i Andrzej Judek (Teletra). Wybrano także 44 członków ZR i 43 delegatów na I KZD w Gdańsku. Do ZR NSZZ „Solidarność” Wielkopolska należały również komisje zakładowe z Jarocina (woj. kaliskie) i Kościana (woj. leszczyńskie).
W 1981 r. do największych protestów doszło w styczniu, gdy toczyła się ogólnopolska walka o realizację postulatów dotyczących wolnych sobót oraz w marcu po wydarzeniach w Bydgoszczy. Natomiast po powstaniu ZR NSZZ „Solidarność” Wielkopolska zorganizowano „Dni bez prasy” (19 – 20 sierpnia), a w listopadzie zapoczątkowana została akcja pod hasłem „Zejdziemy z murów, gdy wejdziemy na anteny radia i telewizji”. Jej celem było uzyskanie przez Związek dostępu do środków masowego przekazu.
„Solidarność” nie ograniczała się do funkcji typowo związkowych i w miarę upływu czasu, coraz bardziej stawała się ona ruchem społecznym. Jednym z najbardziej istotnych działań o charakterze społecznym zrealizowanym przez poznańską „Solidarności” były przygotowania do odsłonięcia pomnika ofiar Poznańskiego Czerwca 1956 r. i obchody 25 rocznicy tych wydarzeń. W organizowaniu wielu przedsięwzięć „Solidarność” współpracowała z NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych, Niezależnym Zrzeszeniem Studentów, niezależnym ruchem młodzieżowym i niezależnymi partiami politycznymi, które powstawały w Poznaniu w 1981 r. (KPN, Polska Partia Demokratyczna). Należy również dodać, że poznańska „Solidarność” współorganizowała obchody świąt 3 maja i 11 listopada, akcje w obronie więźniów politycznych, a także wspomagała strajki studentów. W latach 1980 – 1981 wielkopolska „Solidarność” zajmowała się także działalnością wydawniczą. W tym czasie ukazywało się kilkadziesiąt tytułów prasowych, między innymi: „Komunikat”, „Solidarność Wielkopolski”, „Wiadomości Dnia”, „Obserwator Wielkopolski”, „Serwis Informacyjny KZ NSZZ Solidarność UAM” „Nie tylko aktualności” i „Rezonans”.
Podobnie jak w całej Polsce, eskalacja napięcia w regionie nastąpiła 2 grudnia 1981 r. w związku z pacyfikacją WOSP w Warszawie. W czasie nadzwyczajnego posiedzenia ZR NSZZ „Solidarność” Wielkopolska przyjęto uchwałę, w której wskazywano na powtarzające się akcje skierowane przeciwko Związkowi (zatrzymywanie działaczy i pobicia).
Przemysław Zwiernik