Instytut Pamięci Narodowej

Polskie Miesiące

Grudzień 1970

15 XII 1970 r. (wtorek)

  • 00:45 – Gdańsk: Rejony I i II portu gdańskiego strajkują, część robotników rejonu III nie podejmuje pracy.
  • 01:40 – Szczecin: wysłane zostają telefonogramy do wszystkich KP MO województwa szczecińskiego z poleceniem skoncentrowania do godz. 6:00 ormowców z plutonów zwartych.
  • 05:00 – Gdańsk: na teren kluczowych zakładów pracy udają się grupy operacyjne Służby Bezpieczeństwa.
  • 06:00 – Gdańsk: wiec pod dyrekcją Gdańskiej Stoczni Remontowej, 2 tys. robotników przechodzi przez most pontonowy do Stoczni Gdańskiej im. Lenina.
  • 06:30 – Gdynia: w Stoczni im. Komuny Paryskiej 60 proc. załogi nie podejmuje pracy, Wydział „N” nie pracuje, część wydziału „S” udaje się do wydziałów kadłubowych. W ośrodku kadłubowym tworzą się grupy żądające zwołania wiecu.
  • 06:40 – Gdańsk: Stocznia Gdańska im. Lenina – 600 pracowników Wydziału K-3, załoga zakładu „C” i wydziału K-2 udaje się pod dyrekcję. W „Blaszance” 200 osób nie podejmuje pracy. W Zakładzie nr 1 Gdańskiej Fabryki Mebli 600 osób nie podejmuje pracy.
  • 06:45 – Gdańsk: w Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego formuje się pochód tysiąca osób i opuszcza zakład, kierując się do Śródmieścia. Przed dyrekcją Stoczni Gdańskiej im. Lenina gromadzi się 1,5 tys. osób. Do zebranych próbuje przemawiać I sekretarz KZ PZPR Jerzy Pieńkowski, zostaje wygwizdany. W Gdańskiej Stoczni Remontowej załoga gromadzi się pod dyrekcją.
  • 06:50 – Gdańsk: w Stoczni Północnej grupa robotników agituje za strajkiem powszechnym. W Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego i Zakładzie nr 1 „Hydrosteru” odbywają się wiece załogi.
  • 07:00 – Gdańsk: 4 tys. robotników Stoczni Gdańskiej im. Lenina opuszcza zakład i kieruje się pod KW PZPR. W Fabryce Mebli we Wrzeszczu odbywa się wiec 500 pracowników, którzy zapowiadają marsz do Śródmieścia. 100 pracowników Zakładów Futrzarskich na Dolnym Mieście opuszcza zakład i kieruje się pod KW PZPR. 700 pracowników „Blaszanki” opuszcza zakład i ul. Elbląską udaje się do Śródmieścia. Zakłady Okrętowych Urządzeń Elektrycznych „Elmor”, „Unimor”, Zakłady Mięsne, Stocznia „Wisła”, Fabryka Uszczelek „Morpak”, „ZREMB”, Zakłady Futrzarskie, Zakłady Drzewne w Gdańsku-Wrzeszczu przerywają pracę – część organizuje wiece, część wychodzi na ulicę.
  • 07:00 – Gdynia: w Stoczni im. Komuny Paryskiej na wydziale K-2 rozpoczyna się wiec. Uczestnicy wznoszą okrzyki: „chcemy chleba”, „żądamy starych cen”, „żądamy podwyżki zarobków”. Pracujący robotnicy obrzucani są kamieniami i blachami.
  • 07:15 – Gdańsk: demonstranci docierają pod KW PZPR. Wznoszą tylko kilka okrzyków i kierują się pod KM MO i Prezydium MRN przy ul. Świerczewskiego.
  • 07:15 – Gdynia: w Stoczni im. Komuny Paryskiej formuje się pochód 800 osób, który kieruje się do bramy głównej. Starsi robotnicy zajmują postawę wyczekującą, połowa załogi pracuje (wydziały K-1, K-4, M, D, HM).
  • 07:25 – Gdynia: pochód dociera do Rady Zakładowej. Pod bramą główną grupuje się tłum tysiąca osób, dalsze 1,5 tys. wyrusza w stronę miasta. Po drodze dołączają pracownicy portu gdyńskiego i „Dalmoru”.
  • 07:40 – Gdańsk: demonstranci spychają oddziały milicji w głąb ul. Świerczewskiego. Tłum szturmuje budynek KM MO, z tłumu padają pierwsze strzały. Demonstranci opanowują pomieszczenia na parterze oraz podwórze z samochodami MO. Samochody zostają podpalone, demonstranci próbują podpalić również budynek KM MO.
  • 07:50 – Gdynia: do zgrupowania przy bramie Stoczni im. Komuny Paryskiej przybywa dyrektor Michał Tymiński i I sekretarz KZ PZPR Władysław Porzycki, apelują o powrót do pracy.
  • 08:10 – Gdańsk: demonstranci wdzierają się na podwórze KM MO, podpalają samochody i wycofują się. Tłum atakuje Prezydium MRN.
  • 08:15 – Gdańsk: z Uniwersytetu Gdańskiego wychodzi grupa 70 studentów. Po dostrzeżeniu oddziałów wojskowych część wraca na uczelnię.
  • 08:15 – Gdynia: grupa 200 osób wychodzi ze stoczni do miasta. Przy bramie i Radzie Zakładowej trwa wiec.
  • 08:45 – Gdańsk: oddziały milicji wypierają demonstrantów z ul. Świerczewskiego. Trwają walki na ulicach Hucisko i Kalinowskiego. Zostaje splądrowany i podpalony budynek WRZZ. Pod KW PZPR tłum 10 tys. osób szturmuje budynek. Przy Dworcu Głównym zostają podpalone samochody MO i pocztowe wózki akumulatorowe.
  • 09:00 – Gdańsk: grupa pracowników „Siarkopolu” wychodzi w strojach roboczych na ulicę. Dołączają do nich pracownicy Zakładów Fosforowych. Pracownicy Zakładów Przemysłu Cukierniczego „Bałtyk” i Zakładów Dziewiarskich w Oliwie udają się w kierunku Śródmieścia.
  • 09:00 – Gdynia: tłum przy bramie Stoczni im. Komuny Paryskiej rozchodzi się. Część wychodzi w stronę miasta, inni wracają do swoich wydziałów nie podejmując pracy.
  • 09:00 – Warszawa: najwyżsi partyjni i państwowi decydenci (premier Józef Cyrankiewicz, minister spraw wewnętrznych Kazimierz Świtała, minister obrony narodowej gen. Wojciech Jaruzelski, komendant główny MO gen. Tadeusz Pietrzak, odpowiedzialny za partyjny nadzór MSW i wojska gen. Mieczysław Moczar, przewodniczący Rady Państwa, a zarazem marszałek Wojska Polskiego Marian Spychalski oraz Bolesław Jaszczuk, Ryszard Strzelecki i Stanisław Kania) spotykają się z I sekretarzem PZPR Władysławem Gomułką. Omawiane są plany użycia wojska i milicji w poszczególnych miastach Wybrzeża. Ostateczne decyzje zatwierdza ustnie Gomułka na mocy niepisanego „autorytetu partyjnego” – chodzi o użycie broni w przypadku podpalania czy niszczenia obiektów publicznych i atakowania mundurowych. Na Wybrzeżu wprowadzony zostaje stan wojenny, a w Gdańsku godzina milicyjna.
  • 09:15 – Gdynia: pochód ze stoczni udaje się ul. Świętojańską pod Prezydium MRN, tam zawraca na ul. Władysława IV i kieruje się pod KM PZPR. Demonstranci żądają rozmowy z I sekretarzem KM PZPR Hugonem Malinowskim, który przeniósł się do Dowództwa Marynarki Wojennej.
  • 09:20 – Gdańsk: demonstranci próbują podpalić KW PZPR, zarzewia ognia są gaszone strumieniami wody z hydrantów; podpalony zostaje budynek NOT.
  • 09:50 – Gdańsk: demonstranci podpalają KW PZPR. Tłum nie dopuszcza straży pożarnej, jeden wóz strażacki zostaje spalony.
  • 09:50 – Warszawa: premier Józef Cyrankiewicz dzwoni do Gdańska i przekazuje komunikat o zasadach dopuszczających użycie broni, który obowiązywać ma od południa. Jakie to zasady?
  • 10:00 – Gdańsk: oddziały wojska próbują rozproszyć tłum pod KW PZPR.
  • 10:00 – Gdynia: demonstranci wyruszają spod KM PZPR pod Prezydium MRN.
  • 11:00 – Gdańsk: KW MO zarządza ewakuację KW PZPR.
  • 11:00 – Gdańsk: dyrektor Stoczni Gdańskiej im. Lenina prosi przez radiowęzeł o wybór pięcioosobowych delegacji poszczególnych wydziałów dla przeprowadzenia rozmów z dyrekcją i Komitetem Zakładowym.
  • 11:00 – Gdynia: demonstracja pod Prezydium MRN. Budynek zostaje obrzucony kamieniami przez część manifestantów. Przewodniczący Prezydium MRN Jan Mariański wychodzi do demonstrantów. Do budynku wchodzi delegacja robotników, która podpisuje protokół porozumiewawczy z przedstawicielami Prezydium. Jan Mariański zobowiązuje się przekazać go wyższym władzom, w zamian żąda, aby demonstranci rozeszli się do domów i zakładów pracy.
  • 11:00 – Gdynia: oddziały Marynarki Wojennej obsadzają budynki użyteczności publicznej.
  • 11:35 – Gdańsk: ewakuowanych z KW PZPR otaczają demonstranci, część zostaje pobita. Zostaje zatrzymanych 17 funkcjonariuszy milicji opuszczających budynek, stoczniowcy odprowadzają ich do Stoczni Gdańskiej im. Lenina.
  • 11:40 – Gdańsk: grupa demonstrantów próbuje zbudować barykadę z samochodów na al. Leningradzkiej przy KW MO, zostają odparci przez oddziały milicji i wojska.
  • 12:00 – Gdynia: manifestacja pod Prezydium MRN kończy się.
  • 12:15 – Gdańsk: demonstranci wdzierają się do KW PZPR, demolują pomieszczenia na I piętrze, wzniecają pożary na najwyższym piętrze.
  • 12:15 – Gdynia: Jan Mariański przekazuje protokół porozumiewawczy przewodniczącemu Prezydium WRN Tadeuszowi Bejmowi.
  • 13:00 – Gdańsk: na teren Stoczni Gdańskiej im. Lenina wjeżdża samochód z rozbrojonymi funkcjonariuszami milicji. Zostają wprowadzeni do dyrekcji, przebrani w kombinezony robocze i odprowadzeni do KD MO Gdańsk-Śródmieście.
  • 14:00 – Gdańsk: spotkanie dyrekcji Stoczni Gdańskiej im. Lenina z delegatami wydziałów. Zostaje wyłoniony dwudziestoosobowy zespół do opracowania postulatów załogi.
  • 14:00 – Gdańsk: w KW PZPR pozostaje dwóch milicjantów odciętych przez ogień. Próba ich ewakuacji za pomocą śmigłowca nie przynosi rezultatu z powodu silnego wiatru.
  • 14:00 – Gdynia: wiec w „Dalmorze”. Komitet Strajkowy Miasta Gdyni zwraca się do dyrekcji portu gdyńskiego z prośbą o udostępnienie Portowego Domu Kultury przy ul. Polskiej na siedzibę Komitetu.
  • 14:00 – Elbląg: po mieście rozchodzi się plotka o wiecu przed KMiP PZPR. Druga zmiana Spółdzielni „Metal” nie przystępuje do pracy.
  • 14:30 – Gdańsk: pod KW PZPR przybywa kolumna 20 transporterów „Topaz”. Demonstranci zostają odparci spod KW PZPR. Milicjanci mogą opuścić płonący budynek. Demonstranci opanowują jeden z transporterów „Topaz” i podpalają w okolicy Dworca Głównego.
  • 15:00 – Gdańsk: pracownicy Stoczni Gdańskiej im. Lenina, Stoczni Północnej oraz Gdańskiej Stoczni Remontowej wracają do swoich zakładów i ogłaszają strajk okupacyjny.
  • 15:40 – Gdańsk: jednostki MO otrzymują zarządzenie nr 0108 ministra spraw wewnętrznych określające warunki użycia broni. (Zezwala się funkcjonariuszom MO na użycie broni w celu przywrócenia naruszonego bezpieczeństwa i porządku publicznego w przypadkach: 1. w obronie własnej oraz w celu odparcia bezpośredniego zamachu na życie innej osoby, 2. przeciwko napastnikowi, który nie usłuchał wezwania do porzucenia broni lub innego niebezpiecznego narzędzia, 3. dla zabezpieczenia lub odparcia zamachu na urządzenie i obiekt użyteczności publicznej i gospodarki narodowej oraz dla zabezpieczenia lub odparcia zamachu na mienie społeczne i mienie obywateli (podpalenie, rabunek, niszczenie)
  • 15:40 – Gdańsk: demonstranci opanowują przed Dworcem Głównym dwa transportery. Podczas próby uruchomienia transporterów zostaje zmiażdżony jeden z demonstrantów, jego ciało zostaje przeniesione do holu dworca. Tłum podpala kiosk „Ruchu”, ogień ogarnia także pocztę i przechowalnię bagażu.
  • 16:00 – Gdynia: ok. 300 osób zbiera się w Zakładowym Domu Kultury przy ul. Polskiej. Zostaje wyłoniony Główny Komitet Strajkowy dla Miasta Gdyni.
  • 18:00 – Gdańsk: pożar na Dworcu Głównym zostaje ugaszony. Demonstranci wracają do stoczni. Dyrekcja stoczni otrzymuje polecenie wyprowadzenia statków znajdujących się w końcowej fazie produkcji na redę.
  • 18:00 – Gdańsk: Prezydium WRN ogłasza wprowadzenie godziny milicyjnej w Trójmieście od godz. 18:00 do godz. 5:00.
  • 18:25 – Elbląg: w mieście zbierają się grupki, które kierują się w stronę KMiP PZPR.
  • 19:00 – Gdańsk: wystąpienie telewizyjne wicepremiera Stanisława Kociołka potępiające wystąpienie robotnicze: „Stało się tak, że w Gdańsku spalone zostały obiekty o publicznym przeznaczeniu, że zniszczono i splądrowano dziesiątki sklepów… Na ulicach był rozbój i były napaści. Poranieni zostali – niektórzy ciężko i są w beznadziejnym stanie – funkcjonariusze MO, ormowcy, żołnierze i oficerowie WP – są 33 ciężkie obrażenia, jest 5 zgonów. Bandy – bo inne określenie jest tu za słabe – agresywnie i napastliwie przeciwstawiały się tak ludzkim i powszechnie zrozumiałym odruchom, jak gaszenie pożarów, ratowanie ludzi. (…) W wielu zakładach, fabrykach przerwana została praca. Wysuwane są rozmaite wnioski i postulaty, czasami w ultimatywnej formie. Chciałem powiedzieć z całą otwartością, że są to postulaty niemożliwe do spełnienia, tak jak niemożliwe jest odwrócenie podjętych decyzji. (…) Odpowiedź na pytanie: Co czynić? – jest tylko jedna: powrócić do normalnej pracy od jutra, od zaraz…”: :
  • 19:30 – Gdynia: Jan Mariański przybywa do Portowego Domu Kultury na rozmowy z Komitetem Strajkowym Miasta Gdyni, namawia do legalnych form działalności.
  • 20:00 – Elbląg: demonstracja przed KMiP PZPR. Budynek zostaje obrzucony butelkami z benzyną, jednak pożar zostaje ugaszony. Podpalony zostaje kiosk „Ruchu” przy ul. Parkowej.
  • 22:00 – Gdańsk: w Prezydium MRN odbywa się posiedzenie Egzekutywy KW PZPR. W mediach zostaje powtórzone wystąpienie Stanisława Kociołka.
  • 22:00 – Gdynia: Komitet Strajkowy Miasta Gdyni przygotowuje manifest i odezwę do robotników, które mają być opublikowane 16 XII 1970 r.
  • 23:35 – Gdynia: Komitet Strajkowy Miasta Gdyni zostaje aresztowany i wywieziony do więzienia w Wejherowie.

Opcje strony