Instytut Pamięci Narodowej

Polskie Miesiące

Czerwiec 1989

10 stycznia

ZWIĄZEK SOWIECKI: W Wilnie 50 tysięcy demonstrantów domaga się niepodległości Litwy.Rozwiń

11 stycznia

WĘGRY: Parlament przyjmuje ustawy umożliwiające wolność organizowania zgromadzeń publicznych i zakładanie stowarzyszeń.

15 stycznia

CZECHOSŁOWACJA: W Pradze ma miejsce pierwsza z serii demonstracji, zorganizowanych w 20. rocznicę samospalenia Jana Palacha; władze odpowiadają represjami, Vaclav Havel został skazany na 9 miesięcy więzienia.

17 stycznia

POLSKA: X plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, wobec groźby dymisji przywódców partii, wyraża zgodę na pluralizm związkowy, a więc na ponowną legalizację „Solidarności”.

30 stycznia

POLSKA: W Białymstoku „nieznani sprawcy” zamordowali ks. Stanisława Suchowolca, duchownego związanego z opozycją.

6 lutego

POLSKA: Początek obrad okrągłego stołu, po posiedzeniu plenarnym pracę rozpoczęły zespoły robocze.

6 lutego

NRD: Przy próbie ucieczki zastrzelony zostaje Chris Gueffroy, ostatnia ofiara muru berlińskiego.

8 lutego

BUŁGARIA: Powstaje Niezależna Federacja Pracy „Podkrepa”.

11 lutego

WĘGRY: Plenum Komitetu Centralnego Węgierskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej wyraża zgodę na budowę systemu wielopartyjnego.

12 lutego

ZWIĄZEK SOWIECKI: W tygodniku „Nowoje Wriemia” ukazał się wywiad z Lechem Wałęsą.

15 lutego

ZWIĄZEK SOWIECKI: Wycofanie ostatnich jednostek Armii Sowieckiej z Afganistanu.

16 lutego

ZWIĄZEK SOWIECKI: 300 tysięcy osób uczestniczy w niepodległościowej manifestacji w Wilnie.

23 lutego

BUŁGARIA: 102 intelektualistów podpisuje list solidarnościowy z więzionym Vaclavem Havlem.

10 marca

RUMUNIA: Radio Wolna Europa nadaje treść „Listu 6”, krytykującego politykę Ceauşescu, napisanego przez działaczy komunistycznych odsuniętych przez dyktatora na boczny tor.

15 marca

WĘGRY: Duża manifestacja opozycji w Budapeszcie zorganizowana w rocznicę Wiosny Ludów.

16 marca

BUŁGARIA: Powstaje komitet Obrony Praw Religijnych, Wolności Sumienia i Wartości Duchowych.

22 marca

WĘGRY: Powołany został Okrągły Stół Opozycji, skupiający osiem najważniejszych ugrupowań opozycyjnych.

26 marca

ZWIĄZEK SOWIECKI: Wybory do Zjazdu Deputowanych Ludowych; wybranych zostaje wielu niezależnych kandydatów, w tym kilku dysydentów.

5 kwietnia

POLSKA: Zakończenie obrad Okrągłego Stołu, podpisanie porozumienia zakładającego m.in. legalizację „Solidarności” i przeprowadzenie częściowo wolnych wyborów parlamentarnych.

9 kwietnia

ZWIĄZEK SOWIECKI: Wojskowe jednostki specjalne brutalnie rozpędzają niepodległościową manifestację Gruzinów w Tbilisi; zginęło 19 osób.

17 kwietnia

POLSKA: Ponowna rejestracja Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”.

25 kwietnia

WĘGRY: Rozpoczęcie procesu wycofywania wojsk sowieckich.

7 maja

NRD: Wybory komunalne w NRD; ich ewidentne sfałszowanie stało się jednym z czynników konsolidujących ruchy opozycyjne.

8 maja

POLSKA: Ukazał się pierwszy numer „Gazety Wyborczej”, pierwszego niezależnego dziennika w Europie Środkowo-Wschodniej.

16 maja

POLSKA: W Krakowie początek trzydniowych burzliwych manifestacji; ich uczestnicy domagali się przeprowadzenia wolnych wyborów i wycofania wojsk sowieckich z Polski.

19 maja

BUŁGARIA: W wyniku pacyfikacji protestu ludności tureckiej ginie 7 osób.

23 maja

POLSKA: Odmowa rejestracji Niezależnego Zrzeszenia Studentów wywołuje serię demonstracji i strajków na wyższych uczelniach.

4 czerwca

POLSKA: Pierwsza tura częściowo wolnych wyborów parlamentarnych; kandydaci „Solidarności” zdobywają 160 ze 161 możliwych miejsc w Sejmie i 92 w Senacie; przepadają kandydaci z „listy krajowej”, złożonej z prominentnych przedstawicieli władz.

4 czerwca

CHINY: Wojsko masakruje studentów manifestujących na placu Tiananmen w Pekinie; zginęły tysiące osób, przy pomocy masowych represji spacyfikowano ruch na rzecz reform demokratycznych.

13 czerwca

WĘGRY: Początek obrad „trójkątnego stołu”.

16 czerwca

WĘGRY: W Budapeszcie blisko ćwierć miliona ludzi bierze udział w pogrzebie szczątków Imre Nagya i jego towarzyszy.

18 czerwca

POLSKA: Druga tura wyborów; kandydaci „Solidarności” zdobywają ostatnie z wolnych miejsc w Sejmie i 7 dodatkowych w Senacie (łącznie 99 na 100); przy bardzo niskiej frekwencji wybrani zostają kandydaci z puli miejsc gwarantowanych dla koalicji rządzącej.

23 czerwca

CZECHOSŁOWACJA: Karta 77 rozpoczyna zbieranie podpisów pod petycją „Kilka zdań” (nawiązującą do petycji „Dwa tysiące słów” z 1968 r.); do listopada podpisało ją ponad 40 tysięcy osób.

30 czerwca

POLSKA: W Warszawie odbywa się manifestacja zorganizowana przez radykalne ugrupowania opozycyjne (m.in. Solidarność Walcząca i Federacja Młodzieży Walczącej) pod hasłem „Jaruzelski musi odejść”; podobne protesty odbywają się w tym okresie w całym kraju.

6 lipca

WĘGRY: Oficjalna rehabilitacja Imre Nagya; tego samego dnia umiera Janos Kadar.

11 lipca

POLSKA: „Nieznani sprawcy” zamordowali związanego z opozycją duchownego, ks. Sylwestra Zycha.

19 lipca

POLSKA: Większością jednego głosu gen. Wojciech Jaruzelski wybrany zostaje na urząd prezydenta.

21 sierpnia

CZECHOSŁOWACJA: Manifestacje w Brnie i Pradze w 21. rocznicę interwencji wojsk Układu Warszawskiego; wśród okrzyków pojawiają się „Niech żyje Polska”, „Niech żyją Węgry”.

23 sierpnia

ZWIĄZEK SOWIECKI: Setki tysięcy Estończyków, Litwinów i Łotyszy tworzą „ludzki łańcuch” łączący stolice trzech republik w 50. rocznicę podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow.

24 sierpnia

POLSKA: Sejm zatwierdza pierwszego niekomunistycznego premiera, Tadeusza Mazowieckiego; tworzy on rząd oparty o koalicję wszystkich sił parlamentarnych.

4 września

NRD: Pierwsza z cotygodniowych manifestacji opozycyjnych organizowanych po nabożeństwie w kościele św. Mikołaja w Lipsku.

11 września

WĘGRY: Otwarcie granicy z Austrią celem umożliwienia ucieczki tysiącom obywateli NRD.

18 września

WĘGRY: Zakończenie obrad „trójkątnego stołu”, podstawowym ustaleniem jest rozpisanie wolnych wyborów parlamentarnych.

22 września

POLSKA: Rejestracja Niezależnego Zrzeszenia Studentów.

7 października

WĘGRY: Rozwiązanie Węgierskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej; na jej bazie powstaje Węgierska Partia Socjalistyczna.

7 października

NRD: 40. rocznica powstania państwa; w 18 miastach dochodzi do protestów, demonstranci skandują między innymi „Gorbi, Gorbi”.

18 października

WĘGRY: Nowelizacja konstytucji, wprowadzenie systemu wielopartyjnego.

18 października

NRD: Dymisja Ericha Honeckera, nowym sekretarzem generalnym SED zostaje Egon Krenz.

28 października

CZECHOSŁOWACJA: Kilkutysięczna manifestacja w Pradze.

3 listopada

POLSKA: We Wrocławiu rozpoczyna się zorganizowany przez Solidarność Polsko-Czechosłowacką Przegląd Niezależnej Kultury Czechosłowackiej; oprócz twórców z emigracji i kraju bierze w nim udział kilka tysięcy młodych obywateli CSRS.

4 listopada

NRD: Ponad pół miliona ludzi demonstruje w Berlinie.

9 listopada

NRD: Zapowiedź otwarcia granicy z Republiką Federalną Niemiec doprowadza do upadku muru berlińskiego.

10 listopada

BUŁGARIA: Todor Żiwkow zostaje usunięty z funkcji sekretarza generalnego Bułgarskiej Partii Komunistycznej, jego następcą zostaje Petyr Mładenow.

12 listopada

ZWIĄZEK SOWIECKI: Rada Najwyższa Estonii uznaje kraj za okupowany przez ZSRS.

17 listopada

CZECHOSŁOWACJA: pokojowa manifestacja studentów zostaje brutalnie zaatakowana przez siły policyjne; początek „aksamitnej rewolucji”; następnego dnia rozpoczyna się strajk studencki.

18 listopada

BUŁGARIA: Początek masowych manifestacji w Sofii.

26 listopada

WĘGRY: Referendum rozstrzyga kwestie sporne między władzą a opozycją.

27 listopada

CZECHOSŁOWACJA: Dwugodzinny strajk generalny ukazuje siłę opozycji i zmusza władze do ustępstw.

7 grudnia

NRD: Początek obrad okrągłego stołu.

7 grudnia

BUŁGARIA: Ugrupowania opozycyjne tworzą Związek Sił Demokratycznych.

10 grudnia

CZECHOSŁOWACJA: Gustav Husák ustępuje z funkcji prezydenta, jego następcą zostaje 29 grudnia Vaclav Havel.

15 grudnia

BUŁGARIA: Ogłoszono amnestię.

16 grudnia

RUMUNIA: W Timişoarze wybuchają zamieszki związane z usunięciem popularnego pastora László Tőkésza; w kolejnych dniach wojsko używa broni, giną dziesiątki osób.

21 grudnia

RUMUNIA: W Bukareszcie Nicolae Ceauşescu zwołuje wiec poparcia dla swojej polityki, który przeradza się w demonstrację; początek walk w stolicy.

22 grudnia

RUMUNIA: Ceauşescu ucieka z Bukaresztu, władzę przejmuje Front Ocalenia Narodowego.

25 grudnia

RUMUNIA: Wykonany zostaje wyrok śmierci, wydany przez trybunał wojskowy na Nicolae Ceauşescu i jego żonę Elenę.

29 grudnia

BUŁGARIA: Zniesienie prawnej dyskryminacji mniejszości tureckiej.

29 grudnia

POLSKA: Zmiana konstytucji; zniesiono zapis o „przewodniej roli” Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, przywrócono tradycyjne godło (orzeł w koronie) i nazwę państwa (Rzeczpospolita Polska).