Instytut Pamięci Narodowej

5 czerwca

rozpoczyna się wojna sześciodniowa, w której Izrael pokonał państwa arabskie

12 czerwca

zgodnie z zaleceniami ZSRS, PRL zrywa stosunki dyplomatyczne z Izraelem

19 czerwca

przemówienie Władysława Gomułki na VI Kongresie Związków Zawodowych; przywódca PZPR określa polskich Żydów mianem „V kolumny”; w kolejnych miesiącach rozpoczyna się antysemicka czystka, która obejmuje początkowo wojsko, aparat bezpieczeństwa i partię

25 listopada

Na scenie Teatru Narodowego premiera „Dziadów” A. Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka, przygotowana dla uczczenia 50. rocznicy rewolucji październikowej

8 i 14 grudnia

ze względu na chorobę Gustawa Holoubka odwołano dwa kolejne spektakle, nasilają się pogłoski o niechęci władz do inscenizacji ze względu na jej rzekomy antyradziecki wydźwięk

5 stycznia

w Pradze nowym I sekretarzem Komunistycznej Partii Czechosłowacji zostaje Aleksander Dubczek, rozpoczyna się Praska Wiosna – próba reformy systemu i budowy „socjalizmu z ludzką twarzą”; fakt ten budzi ogromne nadzieje także u Polaków, kilka tygodni później pojawia się hasło „Cała Polska czeka na swego Dubczeka”

16 stycznia

zapada decyzja o zawieszeniu wystawiania „Dziadów”

30 stycznia

ostatnie przedstawienie „Dziadów” z udziałem publiczności; po spektaklu długotrwałe owacje, padają okrzyki „Precz z cenzurą”; grupa studentów PWST oraz „komandosów” formuje demonstrację, z transparentami „Chcemy prawdy Mickiewicza” i „Żądamy dalszych przedstawień” ponad dwieście osób udaje się pod pomnik A. Mickiewicza, gdzie składają kwiaty; po zakończeniu manifestacji milicja zatrzymuje 35 osób; 9 osób ukarano grzywnami

1 lutego

w Warszawie rozpoczyna się zbieranie podpisów pod protestem w sprawie zdjęcia „Dziadów”; w ciągu 2 tygodni zebrano 3145 podpisów

2 lutego

we wrocławskich domach studenckich w przeciągu kilku godzin pod protestem zebrano 1170 podpisów

19 lutego

Janusz Szpotański został skazany na 3 lata więzienia za „sporządzenie [..] opracowań szkodliwych dla interesów państwa”, czyli utworów satyrycznych, przede wszystkim opery „Cisi i Gęgacze”

29 lutego

nadzwyczajne zebranie oddziału warszawskiego ZLP; po burzliwej dyskusji (w której Stefan Kisielewski określił władze mianem „dyktatury ciemniaków”) przyjęto rezolucję, w której domagano się wznowienia „Dziadów”, a także protestowano przeciwko działaniom władz „zagrażającym kulturze narodowej”

4 marca

ogłoszona zostaje decyzja o relegowaniu z UW Adama Michnika i Henryka Szlajfera; w odpowiedzi „komandosi” przygotowują wiec protestacyjny, w kolejnych dniach wielu z nich zostało aresztowanych

8 marca

wiec na UW; w przyjętych rezolucjach domagano się zaprzestania represji, solidaryzowano się z pisarzami, żądano przestrzegania konstytucji PRL; po zakończeniu wiecu następuje interwencja przybyłego tymczasem „aktywu robotniczego”, następnie ORMO i ZOMO; szereg osób zostało brutalnie pobitych; starcia przeniosły się także poza teren UW; zatrzymano 45 osób

9 marca

wieści o wydarzeniach na UW roznoszą się po całym kraju; do ośrodków akademickich ruszają emisariusze z Warszawy; zapadają pierwsze wyroki od 3 do 6 miesięcy więzienia dla uczestników manifestacji z 8 III; w prasie ukazują się pierwsze kłamliwe opisy wydarzeń; w auli Politechniki Warszawskiej wiec studentów, uchwalona zostaje rezolucja protestacyjna, po zakończeniu kilkutysięczna manifestacja rozproszona przez milicję, zatrzymano 120 osób

11 marca

w Warszawie liczne wiece i gwałtowne protesty uliczne; zatrzymano ok. 300 osób; posłowie koła „Znak” składają w Sejmie interpelację w sprawie wydarzeń; pierwsze masówki w zakładach, potępiające uczestników protestów; początek kampanii „antysyjonistycznej” w prasie; wiece i demonstracje studentów w Gliwicach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, łącznie zatrzymano ponad sto osób; pierwsze analizy wydarzeń publikują „Słowo Powszechne” i „Trybuna Ludu”, w efekcie powstaje najpopularniejsze hasło Marca

12 marca

manifestacje w Częstochowie (w nocy, wywołała ją rewizja przeprowadzona przez SB w akademikach), Gliwicach (w jej rozpraszaniu użyto milicyjnych psów, zatrzymano 18 osób), Poznaniu, Przemyślu; wiece w Gdańsku (wygwizdany zostaje I sekretarz KW PZPR, Stanisław Kociołek), Lublinie, Łodzi, Warszawie i Wrocławiu; wieczorem starcia z MO w Gdańsku, zatrzymano 12 osób

13 marca

kolejne wiece w Gdańsku, Lublinie, Poznaniu, Warszawie; burzliwe manifestacje w Krakowie (milicja wdarła się do Collegium Novum UJ) i Poznaniu (zatrzymano 116 osób); w całym kraju odbywają się masówki potępiające studentów i syjonistów, kolejne organizowane są także w następnych dniach

14 marca

wielki wiec poparcia dla władz w Katowicach, przemawia Edward Gierek, zapowiadając „pogruchotanie kości” „pogrobowcom starego ustroju, rewizjonistom, syjonistom, sługusom imperializmu”; kilkusetosobowy pochód studentów został brutalnie rozbity przez MO; trwają aresztowania studentów w Krakowie, w dwu domach akademickich rozpoczęto strajk okupacyjny; kolejne manifestacje w Łodzi, Poznaniu, Szczecinie, Wrocławiu; wiece w Opolu, Toruniu, Wrocławiu, podczas tych ostatnich proklamowano 48-godz

15 marca

początek dwudniowego strajku na UW; niewielkie manifestacje w Częstochowie, Łodzi i Wrocławiu; starcia 20 tysięcy manifestantów (wśród nich wielu stoczniowców) z milicją w Gdańsku, zatrzymano 301 uczestników; wiec i manifestacja w Katowicach, zatrzymano 223 osoby, milicja ponownie używa tresowanych psów; w Krakowie wielotysięczny wiec i strajk absencyjny na uczelniach; początek trzydniowych zamieszek w Legnicy, w ich toku zatrzymano 133 osoby, 10 skazano na kary więzienia, 97 stanęło przed kolegiami

16 marca

wiec na Politechnice Gdańskiej, na UŁ i UMK; manifestacje w Katowicach (zatrzymano ponad 150 osób), Radomiu (trwały dwa dni, łącznie 53 zatrzymanych) i Wrocławiu (28 zatrzymanych)

17 marca

wiec studentów w Rzeszowie; wykładowca matematyki na Politechnice Wrocławskiej, dr Ryszard Krasnodębski, rozpoczyna głodówkę na znak solidarności ze studentami

18 marca

jednodniowy strajk studentów WSP w Opolu;

19 marca

krótkotrwały protest słuchaczy Studium Nauczycielskiego w Jeleniej Górze; wiec i manifestacja studentów UŁ, 88 osób zatrzymano; Gomułka przemawia w Sali Kongresowej do aktywistów partyjnych, prezentując oficjalną wykładnię wydarzeń, padają okrzyki na cześć Gierka, przy fragmencie dotyczącym Żydów aktyw skanduje „śmielej, śmielej”

20 marca

demonstracja uczniów w Tarnowie, zatrzymano 95 uczestników

21 marca

początek dwudniowego strajku studenckiego w Łodzi, na Politechnice Warszawskiej i UW; we Wrocławiu rozpoczyna się bojkot zajęć; manifestacja uczniów w Bielsku-Białej, zatrzymano 11 osób; Episkopat przyjmuje „Słowo o bolesnych wydarzeniach”, protestując przeciwko użyciu siły, wystosowano także list do premiera Józefa Cyrankiewicza, żądając m.in. zwolnienia aresztowanych

22 marca

z Politechniki Wrocławskiej relegowano 1553 osoby, po kilku dniach większość przywrócono na studia po podpisaniu „lojalek” i udzieleniu nagany

23 marca

pod groźbą użycia siły władze zmuszają strajkujących na PW do przerwania protestu na kilka godzin przed jego zakończeniem;

25 marca

zapada decyzja o zwolnieniu grupy profesorów UW, na czele z Leszkiem Kołakowskim, początek czystek na uczelniach;

25/26 marca

ogólnopolskie spotkanie przedstawicieli komitetów studenckich we Wrocławiu (obecni są reprezentanci Gliwic, Krakowa, Lublina, Łodzi, Poznania, Szczecina, Torunia, Warszawy i Wrocławia), zapada niezrealizowana później decyzja o przeprowadzenie we wszystkich ośrodkach wieców w dniu 22 IV

28 marca

ostatni wiec na UW, przyjęto Deklarację Ruchu Studenckiego, zawierającą propozycję podjęcia szeregu reform; po kilku dniach władze uczelni rozwiązały wszystkie kierunki na Wydziale Ekonomii i Wydziale Filozofii, rozwiązano także psychologię na Wydziale Pedagogiki, w ten sposób 1616 osób relegowano z uczelni

3 kwietnia

w Gdańsku rozbita zostaje grupa konspiracyjna „Gdańska Młodzieżowa Grupa Wywiadowcza”; jej przywódca, Jakub Szadaj w grudniu skazany zostanie na 10 lat więzienia, co było najwyższym wyrokiem wśród kilkuset wydanych w okołomarcowych procesach

5 kwietnia

bojkot stołówek studenckich we Wrocławiu na znak protestu przeciwko represjom –aresztowaniu studentów i powoływaniu ich do wojska

10-11 kwietnia

posiedzenie Sejmu, Cyrankiewicz odpowiada na interpelację posłów koła „Znak”, których brutalnie atakują inni posłowie,

1 maja

we Wrocławiu w czasie pochodu demonstracja studentów, domagających się m.in. zwolnienia aresztowanych kolegów

21 sierpnia

interwencja zbrojna Układu Warszawskiego w Czechosłowacji, uczestniczy w niej ponad 20 tysięcy żołnierzy WP; w całej Polsce liczne protesty – odnotowano dziesiątki przypadków pojawienia się ulotek i napisów na murach

8 września

w trakcie centralnych dożynek na Stadionie Dziesięciolecia w Warszawie samospalenia na znak protestu przeciwko interwencji w Czechosłowacji dokonał Ryszard Siwiec

Grudzień - Luty 1969

procesy „komandosów”, zapadają wyroki od 1,5 do 3 lat więzienia; we wcześniejszych procesach uczestników Marca wymierzano przeważnie łagodniejsze kary; Jacek Kuroń i Karol Modzelewski otrzymują karę 3,5 roku więzienia.