Instytut Pamięci Narodowej

Polskie Miesiące

Grudzień 1981

9 lutego

Papież Jan Paweł II przyjmując delegację członków „Solidarności”, złożoną z działaczy przebywających na Zachodzie, oświadczył: „Wolny i Niezależny Związek „Solidarność” jest organizacją legalną, którą oficjalnie uznały władze polskie”.

10 lutego

W Warszawie trzech młodych ludzi podpaliło butelkami z benzyną pomnik Feliksa Dzierżyńskiego, stojący na dzisiejszym pl. Bankowym. Wznowiono zajęcia na większości wyższych uczelni. Przywrócono międzymiastową łączność telefoniczną i teleksową.

11 lutego

W Warszawie ukazał się pierwszy numer „Tygodnika Mazowsze”, podziemnego pisma Regionu Mazowsze NSZZ „Solidarność”. Stało się ono jednym z najbardziej znanych w skali kraju pism podziemnych nie tylko doby stanu wojennego. Poinformowano o zakończeniu procesu organizatorów strajku w Kopalni „Wujek”. Skazano cztery osoby na kary od 3 do 4 lat więzienia.

12 lutego

W Poznaniu odbył się pięciominutowy strajk protestacyjny przeciwko stanowi wojennemu, jego represjom oraz gigantycznym podwyżkom cen.

13 lutego

W Poznaniu miały miejsce demonstracje oraz starcia z milicją. W wyniku obrażeń zmarł Wojciech Cieślewicz. Zatrzymano 194 osoby. W odpowiedzi na protesty władze zaostrzyły rygory stanu wojennego zakazując poruszania się prywatnymi samochodami oraz zawieszając działalność kin, teatrów oraz lokali rozrywkowych. W Wierzchowie Pomorskim służba więzienna pobiła internowanych (45 osób, w tym 10 ciężko). Użyto pięści, pałek i miotaczy gazu. Więźniowie zaprotestowali przeciwko niesłusznej karze i ubliżeniu godności działaczy koszalińskiej „Solidarności”: Jacka Figla i Bronisława Śliwińskiego. (18 VIII 1982 postępowanie w tej sprawie zostało umorzone przez Prokuraturę Garnizonową w Koszalinie).

14 lutego

W Lublinie na znak solidarności z mieszkańcami Świdnika zorganizowano spacery w czasie nadawania Dziennika Telewizyjnego. Były one wyrazem sprzeciwu wobec propagandy władz uosabianej także przez tę audycję. Akcja trwała ponad 10 dni. Rozpoczęła się 5-dniowa głodówka internowanych w Potulicach.

15 lutego

Z zapisów MSW: „Na ulicy Krakowskie Przedmieście w Lublinie zorganizowano protestacyjny spacer z udziałem 3-3,5 tysiąca osób w czasie nadawania głównego wydania dziennika telewizyjnego”. Z zapisów MSW: „15 lutego pod budynek Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Gdańsku podrzucono minę typu POMZ-2 bez materiału wybuchowego.”

16 lutego

W Gdańsku przywrócono łączność telefoniczną, zniesiono zakaz poruszania się samochodami osobowymi, wznowiono imprezy kulturalne i sportowe.

17 lutego

Z zapisów MSW: „W II Liceum Ogólnokształcącym im. Stefana Batorego w Warszawie przeprowadzono ponownie »przerwę ciszy«”. Z zapisów MSW: „W Zakładach Chemicznych w Pionkach 14 pracowników na znak solidarności z osobami internowanymi zaczęło nosić czarne opaski”.

18 lutego

W Warszawie przy próbie rozbrojenia przez Roberta Chechłacza i Andrzeja Łupanowa postrzelony został milicjant st. sierż. Zdzisław Karos, który kilka dni później (23 lutego) zmarł. Zdarzenie zostało wykorzystane przez władze do wykazania rzekomego terrorystycznego charakteru „Solidarności”, której członkami chłopcy jako żywo nie byli.

19 lutego

Rzecznik Rządu Jerzy Urban poinformował zachodnich dziennikarzy o księdzu z woj. koszalińskiego (prawdopodobnie chodziło o ks. Żywulskiego), który stanął przed sądem za zniewagę państwa oraz osobiście gen. Wojciecha Jaruzelskiego W Krakowie rozpoczął działalność Arcybiskupi Komitet Pomocy Więźniom i Internowanym przemianowany później na Arcybiskupi Komitet Pomocy.

20 lutego

W oficjalnej prasie opublikowano propozycje Komitetu Rady Ministrów ds. Związków Zawodowych w sprawie ruchu związkowego będące de facto zapowiedzią delegalizacji „Solidarności” przez władze.

21 lutego

W Szczecinie ukazały się plakaty przedstawiające gen. Wojciecha Jaruzelskiego w mundurze SS i z napisem „zdrajca – ZOMOza”, „Adolf Jaruzelski”. Rozrzucano też ulotki nawołujące do biernego oporu. W Puławach rozpoczęły się uliczne spacery w porze Dziennika Telewizyjnego. Trwały do 26 lutego.

23 lutego

Powstała ponadzakładowa Regionalna Komisja Wykonawcza „Trzeci Szereg” NSZZ „Solidarność” Region Podbeskidzie. Założyła ją grupa działaczy z FSM oraz innych struktur zakładowych, głównie z Bielska-Białej. Kierownictwo objął Jerzy Binkowski. W następnych miesiącach „Trzeci Szereg” stał się jedną z najliczniejszych siatek podziemnej „Solidarności” w kraju.

24 lutego

Z zapisów MSW: „W Hucie »Katowice« zorganizowano zbiórkę pieniędzy na pomoc dla osób internowanych”.

24-25 lutego

Obradowało, pierwsze po wprowadzeniu stanu wojennego, VII Plenum KC PZPR.

25 lutego

Za strajk w Hucie im. Lenina skazano Mieczysława Gila na 4 lata, a Edwarda Nowaka na 3,5 roku więzienia.

25-26 lutego

W Warszawie obradowała 183 Konferencja Plenarna Episkopatu Polski. Biskupi wezwali m.in. do zawarcia ugody społecznej.

26 lutego

Z zapisów MSW: „W Hucie »Katowice« wśród pracowników zatrudnionych w Zakładzie Transportowym zorganizowano zbiórkę pieniędzy na pomoc dla osób internowanych”.

27 lutego

Państwowe przedsiębiorstwo „Film Polski” wycofało kandydaturę „Człowieka z żelaza” Andrzeja Wajdy do amerykańskiej nagrody Oskara.

28 lutego

Delegacja z wicepremierem Mieczysławem Rakowskim udała się na Kubę.

1 marca

Minister spraw wewnętrznych gen. Czesław Kiszczak poinformował, że od początku stanu wojennego internowano łącznie 6647 osób, a zwolniono 2552.

1-2 marca

Oficjalna delegacja państwowa po raz pierwszy od wprowadzenia stanu wojennego przebywała z wizytą w Moskwie. Władze sowieckie zapewniły o poparciu i zrozumieniu poczynań polskich towarzyszy.

2 marca

Z zapisów MSW: „W Nowotarskich Zakładach Przemysłu Skórzanego »Podhale« w Nowym Targu zorganizowano zbiórkę pieniędzy na pomoc dla osób internowanych”.

3 marca

Zapadł wyrok przed Sądem Pomorskiego Okręgu Wojskowego w Byd­goszczy na przywódców strajku w Stoczni Szczecińskiej im. A. Warskiego po wpro­wadzeniu stanu wojennego. Skazano 6 osób: dr. Mieczysława Ustasiaka na 4 lata więzienia, Andrzeja Milczanowskiego na 5 lat więzienia, Tadeusza Lichotę na 3,5 roku więzienia, Ryszarda Drewniaka na 1,5 roku więzie­nia, Witolda Karolewskiego na 1,5 roku więzienia i Stefana Niewiadomskiego na 1,5 roku więzienia. Przed Sądem Pomorskiego Okręgu Wojskowego w Byd­goszczy ks. Bolesław Jewulski został skazany na 3,5 roku więzienia.

5 marca

Z zapisów MSW: „W oddziale Towarowym Państwowej Komunikacji Samochodowej w Turku zorganizowano nielegalne parogodzinne zebranie aktywu NSZZ „Solidarność”.

6 marca

„W Zakładach Przemysłu Wełnianego „Biawena” w Białej Podlaskiej 200 pracowników podpisało petycję, domagając się zmian w kierownictwie zakładu”.

7 marca

Z zapisów MSW: „Wśród pracowników Wojewódzkiego Urzędu Poczty w Radomiu zorganizowano zbiórkę pieniędzy na pomoc dla osób internowanych”.

8 marca

W Zakładzie Karnym w Ostrowie Wielkopolskim 42-osobowa grupa internowanych podjęła głodówkę w proteście przeciwko „naruszaniu praw człowieka i obywatela”. Protest trwał do 21 marca. Na Uniwersytecie Warszawskim w rocznicę „Marca 1968” przedstawiciele studentów złożyli wiązanki kawiatów pod pamiątkową tablicą.

10 marca

W Szczecinie powstał podziemny Komitet Strajkowy - Rada Koordynacyjna NSZZ „Solidarność”. W jej skład weszli m.in.: Grzegorz Durski, Stanisław Wądołowski i Stanisław Zabłocki. RKS wydawał nielegalne pismo „Z podziemia”. Z zapisów MSW: „W Instytucie Fizyki Jądrowej w Krakowie 200 pracowników złożyło podpisy pod petycją w sprawie zniesienia stanu wojennego i skierowało ją do dyrekcji instytutu” Z zapisów MSW: „10 marca obrzucono jajkami budynek Komitetu Miejsko-Gminnego PZPR w miejscowości Krajenka”. Komisja Praw Człowieka ONZ uchwaliła rezolucję domagającą się od sekretariatu ONZ przygotowania raportu na temat sytuacji w Polsce.

11 marca

Z zapisów MSW: „W kopalni Węgla Brunatnego »Adamów« [w Turku] grupa 6 pracowników złożyła wieniec przed figurą św. Barbary zakupiony z uprzednio zbieranych pieniędzy wśród załogi”.

12 marca

We Wrocławiu SB zlikwidowała drukarnię wydającą biuletyn „Z dnia na dzień”. Aresztowano cztery osoby.

13 marca

Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego na sesji w Suwałkach orzekł najwyższy wyrok okresu stanu wojennego w regionie. Julian Grochowski, student IV roku Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, oskarżony o druk i kolportaż „bibuły” w Augustowie w styczniu 1982 r. został skazany na 4,5 roku pozbawienia wolności bez zawieszenia. W sprawie tej skazano również Wiesława i Ewę Szwed na kary po 3 lata pozbawienia wolności. W Poznaniu studenci i uczniowie powołali Ruch na Rzecz Samorządnej Rzeczpospolitej (m.in. Zbigniew Czerwiński, Tomasz Galant, Andrzej Gigiel, Jarosław Pogorzelec, Tomasz Zagozda). Z zapisów MSW: „45 internowanych w ośrodku we Włodawie odmówiło spożycia posiłków”.

14 marca

Z zapisów MSW: „Na znak protestu przeciwko stanowi wojennemu w 6 domach studenckich na terenie Gliwic wygaszono światło i zapalono w oknach świece”. Z zapisów MSW: „14 marca oblano farbą popiersie Feliksa Dzierżyńskiego w Poznaniu.”

15 marca

Z zapisów MSW: „40 internowanych w ośrodku odosobnienia w Ostrowiu Wielkopolskim odmówiło spożywania posiłków i postanowiło żywić się artykułami pochodzącymi z paczek”.

16 marca

Z zapisów MSW: „Przed krzyżem na terenie Kopalni Węgla Kamiennego »Wujek« masowo składano wieńce i kwiaty, zapalano znicze oraz kolportowano ulotki”.

17 marca

W Bydgoszczy i Toruniu przeprowadzono 15-minutowy strajk w wielu zakładach pracy. W Katowicach przy parafii p.w. św. św. Piotra i Pawła powstał Biskupi Komitet Pomocy Uwięzionym i Internowanym.

18 marca

Z zapisów MSW: „18 marca w Dolnośląskich Zakładach Wytwórczych Maszyn Elektrycznych „Dolmel” we Wrocławiu ujawniono 4-osobową nieformalną grupę, która zajmowała się kolportażem nielegalnego czasopisma pt. »Odrodzenie«”.

19 marca

Z zapisów MSW: „5 pracowników [Bydgoskich] Fabryk Mebli w Gniewkowie przerwało pracę na okres 15 minut, protestując w ten sposób przeciwko stanowi wojennemu”.

20 marca

Władze rozwiązały Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich. RKS przekształcił się w Tymczasową Komisję Regionalną, w której skład wchodzili: przewodniczący Zarządu Regionu Białystok „S” Stanisław Marczuk, wiceprzewodniczący Jerzy Rybnik oraz Roman Wilk, Dariusz Boguski i Krzysztof Burek.

21 marca

Z zapisów MSW: „W Piotrkowie przed tablicą poświęconą pamięci gen. Grota–Roweckiego złożono wiązankę kwiatów z szarfą z napisem „Ku pamięci poległych – NSZZ »Solidarność«”.

22 marca

Przedstawiciele rozwiązanego Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich opublikowali list otwarty do swoich członków. Odniesiono się w nim do rozwiązania Stowarzyszenia, zaapelowano o przestrzeganie honorowego kodeksu obyczajowego w obliczu represji jaką była tzw. akcja weryfikacyjna także w środowisku dziennikarskim.

23 marca

Z zapisów MSW: „Na terenie Płocka inwalida [oblał] się na ulicy rozpuszczalnikiem i podpalił protestując w ten sposób przeciwko niesłusznym – jego zdaniem – decyzjom władz”. W nocy z 23 na 24 marca grupa studentów Politechniki przeprowadziła spektakularną akcję namalowania napisów na 14 tramwajach parkujących w nocy przy Rondzie Rataje. Tramwaje z napisami (np. „Precz ze ślepcem”, „Wolności i chleba”, „Uwolnić internowanych”) przejechały przez centrum miasta do zajezdni przy ul. Gajowej.

25 marca

Służba więzienna pobiła internowanych w ośrodku odosobnienia w Iławie.

26 marca

Miała miejsce akcja petycyjna pracowników Zakładu Przemysłu Metalowego w Biłgoraju w sprawie przywrócenia wolnych sobót. Z zapisów MSW: „W zakładach Górniczych <<Konrad>> w Niwinach zorganizowano zbiórkę pieniędzy na pomoc dla osób internowanych, aresztowanych oraz ich rodzin”.

28 marca

Z zapisów MSW: „22-30 marca w Świebodzinie ujawniono 17-osobową nielegalną organizację, złożona z osób dorosłych pn. Podziemie Solidarności Ziemi Świebodzińskiej. Członkowie organizacji zajmowali się sporządzaniem i kolportażem ulotek.”

29 marca

Z zapisów MSW: „50 członków rozwiązanego SDP podpisało petycję protestującą przeciwko rozwiązaniu SDP”.

30 marca

Sąd Marynarki Wojennej w Gdyni skazał w trybie doraźnym pięć osób na kary od 1 do 6,5 roku więzienia (Rudolf Zając) za organizację i kierowanie strajkiem w Centrum Techniki Wytwarzania Przemysłu Okrętowego w Zarządzie Portu Gdańsk.

31 marca

Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego w siedzibie Wojskowego Sądu Garnizonowego w Rzeszowie skazał Barbarę Krystynę Garbarczyk i Adama Pawlusia na 3 lata więzienia za przygotowanie i kolportaż ulotek w Jaśle 13 grudnia 1981.

Kwiecień

Powstał Komitet Pomocy Internowanym, Aresztowanym, Skazanym i Pozbawionym Pracy oraz Ich Rodzinom przy Klasztorze OO. Bernardynów w Rzeszowie.

1 kwietnia

Zdzisław Najder, historyk literatury, współtwórca Polskiego Porozumienia Niepodległościowego, został dyrektorem rozgłośni Radia Wolna Europa.

2 kwietnia

Służba Bezpieczeństwa rozbiła gorzowską grupę „Eljot”, produkującą i kolportującą ulotki. Jej przywódca Jan Kustusz został skazany na 4 lata więzienia, pozostałych pięciu uczestników zostało skazanych na 2 lata więzienia z zawieszeniem na 3 lata.

3 kwietnia

Z zapisów MSW: „W kościele na Helu usiłowano zorganizować <<cud>>, w tym samym dniu podobne usiłowania podjęto w kościele w miejscowości Skrzeszew”.

5 kwietnia

Opublikowano tezy Prymasowskiej Rady Społecznej przedstawiające propozycje stopniowego wychodzenia ze stanu wojennego. Szczególną pozycję przyznano reaktywowaniu „Solidarności”. Omawiano, z punktu widzenia Kościoła, warunki oraz przedmiot ugody z władzami. Wznowiono nadawanie II programu telewizji.

6 kwietnia

Z zapisów MSW: „W Szpitalu Dziecięcym [Wojewódzkim Szpitalu Chirurgii Urazowej Dziecięcej]„Omega” w Warszawie zorganizowano zbiórkę pieniędzy na pomoc dla osób internowanych, aresztowanych i ich rodzin”.

7 kwietnia

Ze stanowiska Rektora Uniwersytetu Warszawskiego usunięto prof. Henryka Samsonowicza.

8 kwietnia

W Szczecinie powstał Międzyzakładowy Komitet Koordynacyjny NSZZ „Solidarność”, w skład którego weszli m.in.: Longin Komołowski, Władysław Lisewski, Jan Otto, Jerzy Słonecki, Janusz Szaban i Jan Tarnowski. Grupa wydawała dwa nielegalne pisma: „Feniks” i „Informacje bieżące”. Z zapisów MSW: „Dziekani 12 wydziałów Uniwersytetu Warszawskiego złożyli protest do ministra szkolnictwa wyższego, nauki i techniki w związku z odwołaniem dotychczasowego rektora uczelni z zajmowanego stanowiska”.

9 kwietnia

Z zapisów MSW: „88 […] pracowników Oddziału Napraw Parowozów Lokomotywowni PKP Toruń-Kluczyki podpisało petycję domagając się poprawy warunków socjalnych. […] W przeciwnym wypadku grożono zorganizowaniem strajku”. Z zapisów MSW: „9 kwietnia w liceum ogólnokształcącym w Krośnie ujawniono nielegalną organizację pod nazwą Młoda Polska. Członkowie grupy – 6 uczniów – zajmowali się wykonywaniem napisów, sporządzaniem i kolportażem ulotek a w przyszłości planowali podjęcie działań terrorystycznych.”

10 kwietnia

Z zapisów MSW: „Na cmentarzu partyzanckim w Kielcach umieszczono symboliczny krzyż katyński”.

11 kwietnia

Urząd Wojewódzki w Poznaniu zarekwirował pieniądze znajdujące się na koncie Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Czerwca 1956. Przekazał je „Caritasowi”.