Instytut Pamięci Narodowej

Polskie Miesiące

Grudzień 1981

10 października

Komitet Oporu Społecznego wydał oświadczenie w sprawie delegalizacji „Solidarności” wskazując, że jest to w istocie klęska władz.

11 października

W Stoczni Gdańskiej i innych zakładach Trójmiasta odbył się strajk rotacyjny. Wieczorem i dzień później miały miejsce demonstracje oraz starcia z milicją. Na terenie ZM „Ursus” odbyła się demonstracja robotników. Z zapisów MSW: „O godz. 5.20 w Jeleniej Górze na falach ultrakrótkich nadano audycję »Radia Solidarność«”.

12 października

Rada Państwa podjęła uchwałę w sprawie zasad tworzenia nowych organizacji związkowych. Decyzją Komitetu Obrony Kraju zmilitaryzowano Stocznię Gdańską. Z zapisów MSW: „W Bielsku Białej o godz. 20.25 nadawano na falach ultrakrótkich audycję Radia »Solidarność«”. W Kędzierzynie-Koźlu wyemitowano audycję Radia „Solidarność”.

13 października

W Gdańsku, Wrocławiu ZOMO zaatakowało demonstracje przeciwko delegalizacji „Solidarności”. Do ostrych starć doszło w Nowej Hucie. W ich trakcie funkcjonariusz SB śmiertelnie postrzelił Bogdana Włosika. Zamieszki trwały trzy dni. Zatrzymano 135 osób. Z zapisów MSW: „W Węgorzewie nadano na falach ultrakrótkich audycję »Radio Solidarność«.

14 października

Z zapisów MSW: „29 pracowników Fabryki Pras Automatycznych „Formet” w Bydgoszczy wystąpiło do dyrekcji zakładu z żądaniem zwrotu składek związkowych”.

15 października

Z zapisów MSW: „Ok. godz. 19.00 na Osiedlu Dąbrowszczaków w Krakowie – Nowa Huta zebrała się 2-tysięczna grupa, która zaczęła budować barykady i wznosić wrogie okrzyki - w czasie działań oddziałów zwartych zatrzymano 303 osoby”.

16 października

Z zapisów MSW: „W Zarządzie Portu w Gdyni przez sieć radiotelefoniczną Straży Portowej nadano 15 minutową audycję R[adia] W[olna] E[uropa]”.

17 października

Z zapisów MSW: „Po zakończeniu nabożeństwa na Jasnej Górze tłum ok. 5 tysięcy osób zaczął wznosić okrzyki: »Uwolnić Lecha«, »Zwyciężymy«, »Polska nasza«, »My chcemy papieża«, »Skończyć wojnę« – zebrani odśpiewali »Hymn Solidarności«”.

18 października

Z zapisów MSW: "W Zakładach Wytwórczych Urządzeń Telefonicznych im. Komuny Paryskiej w Warszawie 12 pracowników nie przystąpiło do pracy”. Z zapisów MSW: „18 października w Garwolinie zdewastowano pomnik generała Karola Świerczewskiego.”

19 października

Z zapisów MSW: „19 października uprowadzono do Szwecji samolot typu AN-2 należący do Zakładu Usług Agrotechnicznych w Szczecinie.” Podłożono ładunek wybuchowy pod kasyno MO w Głogowie.

20 października

TKK podjęła decyzję o przystąpieniu na wiosnę 1983 do strajku generalnego. Nie przyjęła też do wiadomości decyzji o delegalizacji „Solidarności”. Na cmentarzu w Grębałowie odbył się pogrzeb Bogdana Włosika, w którym uczestniczyło 20 tysięcy osób.

21 października

Z zapisów MSW: „O godz. 21.59 w Gdańsku na falach ultrakrótkich nadano 9-minutową audycję »Radio Solidarność«”.

22 października

Z zapisów MSW: „W Zakładach Azotowych w Puławach wypuszczono w powietrze balon z napisem <<Solidarność>>”.

23 października

W prasie ukazał się „wzorcowy” statut nowego związku zawodowego.

24 października

Z zapisów MSW: „Przy kościele św. Krzyża w Łodzi ok. godz. 12.00 zebrała się grupa 80 osób, która rozwinęła transparent „Niech żyje »Solidarność«”, wśród zebranych kolportowano ulotki”.

25 października

Z zapisów MSW: „W Bydgoszczy na falach ultrakrótkich o godz. 18.00 nadano audycję »Radio Solidarność« – czas emisji 11 minut”.

26 października

Sejm uchwalił ustawę o postępowaniu wobec osób uchylających się od pracy. Z zapisów MSW: „[w Gdańsku] O godz. 22.00 na falach ultrakrótkich nadano 8-minutową audycję »Radio Solidarność«”.

27 października

Z zapisów MSW: „27 października w Katowicach ujawniono 5-osobową nieformalną grupę, która zajmowała się sporządzaniem i kolportażem ulotek; zakwestionowano 1 urządzenie powielające typu „sitoramka” i 50 egz. wydawnictw, przygotowanych do rozpowszechnienia”.

28 października

W Krakowie powstał Regionalny Komitet Solidarność Małopolska.

29 października

Z zapisów MSW: „16 pracowników Magazynu Oddziału Wojewódzkiego »Ruch« w Koninie podpisano petycję do dyrekcji domagając się podwyżki płac”.

30 października

Z zapisów MSW: „30 października w Zakładach „Archimedes” we Wrocławiu ujawniono 9-osobową grupę, działającą w ramach nielegalnych struktur organizacyjnych NSZZ „Solidarność”, której członkowie zajmowali się przygotowaniem strajku na dzień 10 listopada w zakładzie”.

31 października

Z zapisów MSW: „Przed pomnikiem Stoczniowców w Gdańsku w godzinach popołudniowych zebrała się grupa ok. 500 osób usiłując zorganizować demonstrację, wśród zebranych kolportowano ulotki”. Z zapisów MSW: „31 października w Legnicy pod budynek Komitetu Wojewódzkiego PZPR podłożono ładunek wybuchowy.”

Listopad

Miał miejsce nabór działaczy opozycji do karnej jednostki LWP w Czerwonym Borze.

1 listopada

W warszawskim mieszkaniu aktorki Ewy Dałkowskiej odbyło się pierwsze przedstawienie Teatru Domowego. Wystawiono sztukę pt. „Wszystkie spektakle zarezerwowane nr 2 – przywracanie porządku” opartą na tekstach poetyckich lat 80. oraz piosenkach Jana Kelusa. Przedstawienie wystawiane w teatrze Powszechnym po 13 grudnia 1981 zostało zdjęte z afisza.

2 listopada

Z zapisów MSW: „O godzinie 17.05. na fonii I programu TV w Poznaniu nadano 7-minutową audycję »Radio Solidarność«”. Z zapisów MSW: „2 listopada w miejscowości Ścinawa oblano farbą pomnik żołnierzy radzieckich. Na cmentarzu żołnierzy radzieckich w Chocianowie uszkodzono 20 nagrobków”.

3 listopada

Przed Wojskowym Sądem Garnizonowym w Białymstoku rozpoczął się proces studentów Politechniki Białostockiej i Filii Uniwersytetu Warszawskiego oskarżonych o przygotowanie, drukowanie i rozpowszechnianie „Biuletynu Informacyjnego »Solidarności«”.

4 listopada

Sąd Wojewódzki w Warszawie zarejestrował pierwszą oficjalną (podporządkowaną władzom) organizację związkową pracowników Stołecznego Przedsiębiorstwa Transportu Handlu Wewnętrznego.

5 listopada

Początek akcji powoływania do wojska działaczy opozycji (głównie „Solidarności”) uznanych za ekstremistów. Trafili oni (jako rezerwiści) na trzymiesięczne „przeszkolenie”. Podobny los spotkał członków organizacji młodzieżowych (np. Niezależnego Zrzeszenia Studentów), którzy otrzymali powołanie do odbycia zasadniczej służby wojskowej. Osoby te były typowane przez Wojskową Służbę Wewnętrzną w ścisłej współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa. Celem operacji było osłabienie opozycji przed zapowiadanym na 10 listopada 1982 r. protestem przeciwko delegalizacji NSZZ „Solidarność”, którego władze się obawiały. Tej formie represji poddano blisko dwa tysiące osób. Dotychczas Instytutowi Pamięci Narodowej udało się ustalić nazwiska 1447 rezerwistów powołanych na „ćwiczenia” oraz 264 poborowych powołanych do odbycia zasadniczej służby wojskowej. Trafili oni do Brzegu, Budowa, Chełmna nad Wisłą, Czarnego, Czerwonego Boru koło Łomży, Głogowa, Gorzowa Wielkopolskiego, Rawicza, Trzebiatowa, Unieścia (rezerwiści), Chełma, Jarosławia, Węgorzewa (poborowi). Zdarzało się, że byli przetrzymywani w skandalicznych warunkach – niekiedy, mimo mrozów, w namiotach (Chełmno) czy wagonach kolejowych (Czerwony Bór). Poddawano ich przesłuchaniom, rewizjom i innym szykanom. Z zapisów MSW: „5 listopada w Legnicy oblano farbą pomnik marszałka PRL i ZSRR Konstantego Rokossowskiego.”

6 listopada

Z zapisów MSW: „6 listopada na Rynku Głównym w Krakowie z remontowanego budynku przez urządzenia megafonizacyjne nadano kilkuminutowy program – komunikat »Solidarności«”.

7 listopada

Aresztowany został Piotr Bednarz. Jego następcą na stanowisku szefa RKS-u został Józef Pinior.

8 listopada

Prymas Polski Józef Glemp spotkał się z gen. Wojciechem Jaruzelskim. Po spotkaniu ogłoszono termin pielgrzymki Papieża Jana Pawła II do Polski.

9 listopada

W przejściu podziemnym na skrzyżowaniu ul. Marszałkowskiej i Al. Jerozolimskich odtworzono przez megafon przemówienie Zbigniewa Bujaka. Z zapisów MSW: „W Gdańsku nadano 6-minutową audycję na falach ultrakrótkich „Radio »Solidarność«”.

10 listopada

W rocznicę rejestracji Związku na wezwanie TKK do podjęcia 8-godzinnego strajku odpowiedziała w skali kraju niewielka liczba zakładów pracy, co było porażką „Solidarności”. W Warszawie strajkowało ledwie kilka zakładów pracy o charakterze przemysłowym. Protestowano też na wyższych uczelniach. Odbyły się demonstracje uliczne w Krakowie, Nowej Hucie, Wrocławiu, Warszawie. W czasie trwających w stolicy demonstracji w niewyjaśnionych okolicznościach ciężkie obrażenia odniósł Stanisław Królik, który zmarł 16 listopada (podejrzewano pobicie przez ZOMO). W stolicy zatrzymano 60 studentów. Zmarł Leonid Breżniew. Nowym I sekretarzem KC KPZR został Jurij Andropow. Na cmentarzu w Chełmie ułożono krzyż z kwiatów oraz kolportowano ulotki.

11 listopada

Opozycja świętowała – oficjalnie nie obchodzoną w PRL – rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. W stolicy doszło do ulicznej demonstracji rozpędzonej przez milicję.

12 listopada

Lech Wałęsa został zwolniony z internowania.

14 listopada

Z zapisów MSW: „Przed domem, w którym zamieszkuje Lech Wałęsa zebrała się 1500-osobowa grupa, która wznosiła okrzyki: »Niech żyje Solidarność«, »Nie ma wolności bez solidarności«, śpiewano hymn państwowy. Lech Wałęsa wygłosił 4-minutowe przemówienie, w którym zapowiedział dalsze spotkania”.

15 listopada

Przed Sądem Wojewódzkim we Wrocławiu rozpoczął się proces Władysława Frasyniuka.

16 listopada

Z zapisów MSW: „Po zakończeniu nabożeństwa w katedrze w Tarnowie przy krzyżu z kwiatów przed kościołem grupa 100 osób śpiewała pieśni religijne i patriotyczne”.

17 listopada

Z zapisów MSW: „17 listopada w Dyrekcji Okręgu Poczt i Telekomunikacji w Szczecinie podpalono materiały propagandowe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.” Z zapisów MSW: „W Spółdzielni Inwalidów »Noma« [Warszawskie Zakłady Kaletnicze] w Warszawie-Wawer zorganizowano zbiórkę pieniędzy na cele organizacyjne NSZZ »Solidarność«”.

18 listopada

Z zapisów MSW: „W Spółdzielni Remontowo-Budowlanej we Wrocławiu zorganizowano zbieranie pieniędzy na opłacenie kosztów obrony aresztowanego pracownika pod zarzutem przynależności do nielegalnego związku”. Z zapisów MSW: „Na terenie parafii Pszczew z inspiracji proboszcza rozpoczęto zbieranie podpisów pod petycją w sprawie ponownego zawieszenia krzyży w miejscowej szkole”.

19 listopada

Z zapisów MSW: „45 pracowników Wydziału W-2 Zakładu Urządzeń Gazowniczych »Gazomet« w Rawiczu wystosowało do dyrekcji petycję protestującą przeciwko zwolnieniu z pracy 1 pracownika”.

22 listopada

TKK w swoim oświadczeniu odwołała zaplanowane na grudzień akcje protestacyjne. Stwierdzono, że zwolnienie Lecha Wałęsy „otworzyło nowe możliwości rozejmu z władzą”.

23 listopada

Z zapisów MSW: „23 listopada w Ścinawie usiłowano podpalić mieszkanie zajmowane przez I sekretarza Komitetu Miejsko-Gminnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.”

25 listopada

Sąd Wojewódzki we Wrocławiu skazał Władysława Frasyniuka w trybie doraźnym na 6 lat więzienia oraz 4 lata pozbawienia praw publicznych.

26 listopada

Belgijski kurier warszawskiego Radia „Solidarność” Roger Noel został skazany na 3 lata więzienia. Wkrótce jednak umożliwiono mu wyjazd z Polski.

27 listopada

Z zapisów MSW: „27 listopada żołnierz odbywający zasadniczą służbę wojskową usiłował uprowadzić w Porcie Centralnym Warszawa-Okęcie samolot Węgierskich Linii Lotniczych »Malev«".

29 listopada

Z zapisów MSW: „29 listopada w Rabce zniszczono pomnik i 3 nagrobki żołnierzy radzieckich.”

1 grudnia

W ramach represji środowiskowych władze rozwiązały Związek Artystów Scen Polskich. Jednym z motywów tej decyzji był podjęty przez środowiska artystyczne bojkot oficjalnego radia i telewizji.

3 grudnia

Z zapisów MSW: „3 grudnia podpalono pomieszczenia byłego Zarządu Regionu Środkowo-Wschodniego NSZZ „Solidarność” w Lublinie.”

4 grudnia

Z zapisów MSW: „36 pracowników kotłowni w Zakładach Przemysłu Dziewiarskiego »Cotex« w Płocku wystosowało petycję żądając w niej podwyżki uposażeń”.

5 grudnia

RKS NSZZ „Solidarność” w Pile zmienił nazwę na Regionalny Komitet Wykonawczy NSZZ „Solidarność” Region Piła.

7 grudnia

Z zapisów MSW: „W zakładach Przemysłu Barwników »Organika – Boruta« w Zgierzu 180 junaków z Oddziału Obrony Cywilnej nie przystąpiło do pracy domagając się poprawy warunków socjalnych”.

8 grudnia

Z zapisów MSW: „8 grudnia we Wrocławiu ujawniono 11-osobową nieformalną grupę, która w ramach zakonspirowanych struktur NSZZ „Solidarność” zajmowała się sporządzaniem i drukiem nielegalnych wydawnictw i ulotek, zakwestionowano 150 matryc koloidalnych, 7 ryz papieru”.

9 grudnia

Zastępca ministra spraw wewnętrznych Bogusław Stachura poinformował, że w 1982 roku zlikwidowano w skali kraju 360 miejsc produkcji nielegalnej literatury. Przejęto 1196 urządzeń powielających, 468 maszyn do pisania oraz ponad 700 tys. ulotek. Internowano 10 131 osób. Wszczęto 2822 śledztwa w sprawach politycznych. Na ich okoliczność aresztowano 3616 osób.

10 grudnia

Z zapisów MSW: „W miejscowości Trzcianka dokonano zbiórki pieniędzy na cele NSZZ »Solidarność« w miejscowych zakładach pracy”.

11 grudnia

Z zapisów MSW: „11 grudnia w Myszkowie obrzucono butelką z farbą budynek Komitetu Miejskiego PZPR.”

12 grudnia

„Solidarność” opublikowała deklarację. Wezwano w niej ponownie do budowy niezależnych instytucji społecznych oraz wyrzeczono się przemocy jako środka walki.

13 grudnia

Z zapisów MSW: „Przed krzyżem w kościele św. Krzyża w Łodzi grupa 150 osób w godzinach wieczornych zaczęła skandować hasła:»Nowe związki na Powązki«, »Niech żyje „Solidarność”«. Wśród zebranych kolportowano ulotki nawołujące do zorganizowania demonstracji w dniu 16 bm.”

14 grudnia

Z zapisów MSW: „W zakładach Polam w Pułtusku zorganizowano zbiórkę pieniędzy na zakup mszy [św.] w związku z I rocznicą stanu wojennego”. Z zapisów MSW: „14 grudnia w Warszawie usiłowano podpalić mieszkanie zajmowane przez znanego z negatywnej postawy politycznej adwokata [Władysława] Siłę-Nowickiego”.

16 grudnia

SB zatrzymała Lecha Wałęsę, aby uniemożliwić mu udział w uroczystości pod pomnikiem Ofiar Grudnia. Przez 9 godzin wożono go samochodem. Częstochowski Międzyzakładowy Komitet Koordynacyjny NSZZ „Solidarność” przekształcił się w Tymczasową Komisję Regionalną NSZZ „Solidarność” Region Częstochowa – do 1985 r. był to nadrzędny organ wykonawczy podziemnej „Solidarności” w regionie. W II LO zorganizowano największą manifestację w czasie stanu wojennego. Uczniowie zebrali się na korytarzach, palili świece i „mruczeli” Rotę. Zajęcia w szkole zostały na kilka dni zawieszone.