Instytut Pamięci Narodowej

Polskie Miesiące

Grudzień 1981

12 kwietnia

W Warszawie nadano pierwszą audycję Radia „Solidarność” kierowanego przez Zbigniewa Romaszewskiego. Była ona poprzedzona akcją ulotkową.

13 kwietnia

W wielu zakładach w kraju odbyły się krótkie strajki, protesty przeciwko stanowi wojennemu. Z zapisów MSW: „Na terenie Gorzowa na znak protestu przeciwko stanowi wojennemu zanotowano przypadki wygaszania w godzinach wieczornych świateł w oknach i zapalanie świec”. Dwóch uczniów poznańskich szkół średnich ściągnęło w nocy czerwoną flagę wiszącą na maszcie znajdującym się na dachu budynku KW PZPR. Na jej miejsce została zawieszona flaga z napisem „Solidarność”. Widziało ją wielu mieszkańców Poznania udających się w godzinach rannych do pracy.

14 kwietnia

Z zapisów MSW: „Na terenie zakładów pracy w Pabianicach zorganizowano zbiórkę pieniędzy dla osób, które za udział w strajkach 13 grudnia pozbawione zostały tzw. 13 pensji”. Z zapisów MSW: „14 kwietnia w kinie „Atlantic” w Warszawie w czasie seansu [filmowego] rozlano na widowni cuchnący płyn, powodując przerwanie projekcji i odwołanie dwóch następnych seansów. W tym samym dniu cuchnący płyn rozlano w czasie seansu w kinie „Skarpa” w Warszawie.”

15 kwietnia

Ukazał się pierwszy numer niezależnego pisma literackiego „Wezwanie”.

16 kwietnia

Na Wydziale Elektroniki Politechniki Warszawskiej zbierano podpisy pod listem do prof. Henryka Samsonowicza, odwołanego przez władze rektora Uniwersytetu Warszawskiego, wyrażającym żal z powodu jego odejścia.

17 kwietnia

Z zapisów MSW: „Pracownik Instytutu Podstawowych Problemów Techniki Polskiej Akademii Nauk – Ryszard Hereczyński – przystąpił do kolportowania wydawanego przez siebie <<Kodeksu moralnego naukowca>> wraz z poradnikiem nauczyciela, inspirującym do propagowania negatywnych postaw politycznych”. Miał miejsce protest 17 zweryfikowanych negatywnie łódzkich dziennikarzy przeciwko rozwiązaniu Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich i powołaniu lojalnego wobec władz Stowarzyszenia Dziennikarzy PRL. Na czele łódzkiego oddziału SDPRL stanęli: Zdzisław Strzępek („Głos Robotniczy”), Henryk Walenda („Dziennik Łódzki”) i Jerzy Panasiewicz („Odgłosy”).

18 kwietnia

Internowani w Uhercach podjęli zbiorową akcję protestacyjną.

19 kwietnia

Z zapisów MSW: „W [Puckich] Zakładach Mechanicznych w Pucku część pracowników zaczęła nosić oporniki radiowe jako symbol oporu przeciwko stanowi wojennemu”.

20 kwietnia

W regionie Pomorze Zachodnie powstał Międzyzakładowy Komitet Koordynacyjny NSZZ „Solidarność”.

21 kwietnia

W porozumieniu z RKW Małopolska powstał Komitet Wykonawczy Regionu Podbeskidzie.

22 kwietnia

Powstała Tymczasowa Komisja Koordynacyjna NSZZ „Solidarność”. W jej skład weszli Zbigniew Bujak (Mazowsze), Władysław Hardek (Małopolska), Władysław Frasyniuk (Dolny Śląsk), Bogdan Lis (Gdańsk). Do jej zadań należała koordynacja działań mających na celu zniesienie stanu wojennego, uwolnienie więzionych oraz przywrócenie legalnej działalności Związku.

23 kwietnia

Powstała Regionalna Komisja Wykonawcza Regionu Podbeskidzie NSZZ „Solidarność”.

24 kwietnia

W stolicy powstał Międzyzakładowy Robotniczy Komitet Solidarności (MRKS).

25 kwietnia

Miało miejsce spotkanie prymasa Józefa Glempa z generałem Wojciechem Jaruzelskim.

26 kwietnia

Z zapisów MSW: „Na wydziałach: Ekonomiki Transportu, Prawa oraz Biologii i Nauki o Ziemi Uniwersytetu Gdańskiego przerwano na okres 15 minut zajęcia, protestując w ten sposób przeciwko odwołaniu dotychczasowego rektora z zajmowanego stanowiska”.

27 kwietnia

Z zapisów MSW: „W lokomotywowni PKP Warszawa-Odolany zorganizowano zbiórkę pieniędzy na pomoc dla rodzin osób internowanych i aresztowanych”.

28 kwietnia

W Pile ukazało się pismo „Lech. Gazeta Wojenna RKS NSZZ «Solidarność» w Pile”. Przed Sądem Wojewódzkim w Kaliszu stanął ksiądz Stanisław Dzierżek oskarżony o eksponowanie w bożonarodzeniowym żłóbku kontrowersyjnych z punktu widzenia władz treści czym miał „godzić w porządek i ład publiczny”.

29 kwietnia

Z zapisów MSW: „W Zakładzie Aparatury Naukowej „Unipan” Polskiej Akademii Nauk w Warszawie zorganizowano zbieranie podpisów pod petycją domagającą się nowych wyborów komisji socjalnej”.

30 kwietnia

Przed świętem 1 maja władze zwolniły około tysiąca internowanych, zniesiono godzinę milicyjną. W Hucie Stalowa Wola nadano pierwszą audycję Radia „Solidarność”. Po zakończeniu pierwszej zmiany około 2 tysięcy pracowników Huty im Lenina w Nowej Hucie przemaszerowało w milczeniu spod bramy kombinatu na Plac Centralny.

Maj

W Łodzi powstał Tajny Zarząd Regionaly „Solidarności”, a kilka tygodni później, Tymczasowa Komisja Koordynacyjna NSZZ „Solidarność” i NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych Ziemi Sieradzkiej. Na Śląsku powstała Regionalna Komisja Konsultacyjna. Tworzyli ją Jerzy Buzek, Jerzy Łoik, Marian Maciejczyk, Grzegorz Opala, Jerzy Szafko, Krzysztof Rajpert i Witold Zalewski. Grupie udało się nawiązać stały kontakt z TKK.

1 maja

W Białymstoku, Gdańsku, Gdyni, Łodzi, Szczecinie, Toruniu, Warszawie odbyły się opozycyjne demonstracje zwane też kontrdemonstracjami (wobec oficjalnych manifestacji 1 majowych). W Żabnie k/Tarnowa powołano Tymczasową Tarnowską Komisję Koordynacyjną NSZZ „S”.

2 maja

W całym kraju miały miejsce incydenty tj. niszczono dekoracje pierwszomajowe, zrywano flagi i inne.

3 maja

W rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 maja (nieobchodzonej oficjalnie w PRL) tysiące sympatyków „Solidarności” manifestowało swój sprzeciw wobec stanu wojennego, polityki władz, podczas ulicznych demonstracji w Białymstoku, Elblągu, Gdańsku, Gliwicach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Rzeszowie, Szczecinie, Toruniu, Warszawie. Interweniowało ZOMO. W Warszawie wskutek odniesionych obrażeń, możliwe, że na tle politycznym, kilka dni później zmarł Mieczysław Radomski. W Szczecinie zatruty gazami stosowanymi przez milicję zmarł Władysław Dudra. W Krakowie wskutek uderzenia pałką w nasadę nosa zmarł Franciszek Rycerz. W Świdniku w spacerze protestacyjnym w centrum miasta wzięło udział około trzech tysięcy osób.

3-4 maja

Na Jasnej Górze obradowała 184 Konferencja Plenarna Episkopatu Polski. Przedstawiono na niej projekt utworzenia Fundacji Rolniczej, która we współpracy z zachodnimi ofiarodawcami i inwestorami miała wspomóc rolnictwo indywidualne w Polsce.

4 maja

Pod wpływem warszawskich demonstracji 3 majowych prezydent Warszawy gen. Mieczysław Dębicki ponownie wprowadził – dopiero co zniesioną 2 maja – godzinę milicyjną między 24 a 5 rano (dla młodzieży poniżej 18 lat od 21.00) oraz zawiesił działalność instytucji kulturalnych i rozrywkowych. Sejm uchwalił ustawę o szkolnictwie wyższym w zasadniczym kształcie wynegocjowanym w 1981 roku. 4 maja – odbył się jeden z pierwszych „spacerów” w Białymstoku. Wzięło w nim udział około 1 tys. ludzi. W kolejnych dniach miały miejsce kolejne „spacery”, w których jednorazowo brało udział nawet około 4 tys. ludzi.

5 maja

Kolejny dzień trwały walki uliczne w Lublinie. Po interwencji milicji 176 osób trafiło do aresztu.

6 maja

W Gdańsku powołano lokalne związkowe ciało koordynacyjne – Regionalną Komisję Koordynacyjną NSZZ „Solidarność”.

7 maja

Internowany w Tarnobrzegu Edward Atończyk został skazany na 4 lata więzienia za pisanie wierszy i rymowanek zawierających „fałszywe wiadomości”.

8 maja

W Warszawie, także pod naciskiem „dołów” związkowych, powstało lokalne gremium koordynacyjne Regionalna Komisja Wykonawcza NSZZ „Solidarność” Region Mazowsze (początkowo była ona nazywana Regionalnym Komitetem Wykonawczym). W jej skład weszli znani mazowieccy działacze związkowi Zbigniew Bujak, Wiktor Kulerski, Zbigniew Janas, Zbigniew Romaszewski.

9 maja

Z zapisów MSW: „W Warszawie o godzinie 21.00 kolejną audycję nadała nielegalna radiostacja „Radia <<Solidarność>>”.

10 maja

Z zapisów MSW: „W Przedsiębiorstwie Transportowym Sprzętu Budowlanego <<Transbud>> w Płocku 150 kierowców (na 185 zatrudnionych) odmówiło podjęcia wynagrodzenia za miesiąc kwiecień br na skutek obniżenia zarobków o ok. 2 tysiące złotych”. Z zapisów MSW: „10 maja w Kątach Wrocławskich zniszczono flagi o barwach narodowych. Na placu Bohaterów Westerplatte we Wrocławiu oblano farbą pomnik ORMO-wców poległych w walkach z reakcyjnym podziemiem.”

11 maja

W Poznaniu na ul. Fredry funkcjonariusze MO zatrzymali 19-letniego ucznia Technikum Ogrodniczego Piotra Majchrzaka; brutalnie pobity zmarł nie odzyskawszy przytomności 18 maja w szpitalu przy ul. Lutyckiej. Lecha Wałęsę przeniesiono do Arłamowa k. Krościenka do dawnego ośrodka rządowego, położonego ok. 6 km od granicy z ZSRS.

12 maja

Sąd Wojskowy w Katowicach uniewinnił wszystkich oskarżonych o kierowanie strajkiem w KWK „Piast” w grudniu 1981. Uniewinnionych tego dnia górników internowano. Małopolska RKW wezwała do bojkotu prasy w każda środę. Był to wyraz sprzeciwu wobec kłamstwa i przemocy oraz przejaw solidarności z represjonowanymi dziennikarzami. O godz. 22.00 nadana został pierwsza, dziesięciominutowa audycja podziemnego Radia „Solidarność” Regionu Wielkopolska. Od lipca 1982 r. audycje nadawano na falach I programu TV, co umożliwiało ich emitowanie bez wcześniejszego zawiadamiania w ulotkach i jednocześnie utrudniało „namierzenie” nadajnika.

13 maja

Na apel TKK w wielu miastach kraju odbyły się 15 minutowe manifestacje i strajki. W Warszawie oraz Krakowie siły ZOMO zaatakowały demonstrantów. Internowano dziekanów Uniwersytetu Warszawskiego doc. Jadwigę Puzyninę, doc. Hannę Świdę-Ziembę i doc. Joannę Mantel-Niećko. Wcześniej zajmowały się one opieką nad internowanymi pracownikami UW. Rozpoczęły się trwające następnie przez cały tydzień w Sochaczewie demonstracyjne grupowe spacery mieszkańców miasta w czasie emisji „Dziennika Telewizyjnego”, z udziałem księży i przy akompaniamencie kościelnych dzwonów.

13-24 maja

Internowani w Białołęce prowadzili głodówkę protestacyjną przeciwko stanowi wojennemu.

14 maja

W podwarszawskim ówcześnie Ursusie grupa kilkuset osób zapaliła znicze, złożyła wiązanki kwiatów na obelisku upamiętniającym wydarzenia czerwca 1976.

15 maja

W Lublinie powołano Międzyuczelniany Komitet Oporu NZS.

16 maja

Radio „Solidarność” podało informację o uwięzieniu J.K.Kelusa.

17 maja

Z zapisów MSW: „Senat Uniwersytetu Warszawskiego podjął uchwałę domagającą się natychmiastowego zwolnienia zatrzymanych w wydarzeniach w dniu 13 maja br. 2 pracowników naukowych [właściwie było ich trzech]”. Rozpoczął się trwający do 25 maja protestacyjny strajk głodowy w Ośrodku dla Internowanych w Łowiczu.

18 maja

Z zapisów MSW: „Podczas nadawania głównego wydania dziennika telewizyjnego w protestacyjnym spacerze na ulicy Lipowej w Białymstoku udział wzięło ok. 1 tysiąca osób”.

19 maja

Wznowiono automatyczną łączność telefoniczną na terenie całego kraju. Ludzie kultury i nauki polskiej wystosowali apel do Sejmu PRL dotyczący m.in. oczekiwania przyspieszenia łagodzenia rygorów stanu wojennego.

20 maja

Z zapisów MSW: „W bazie Miejskiego Przedsiębiorstwa Taksówkowego w Warszawie przy ul. Chrzanowskiego część pracowników na znak protestu przeciwko stanowi wojennemu zaczęła nosić oporniki radiowe”.

21 maja

Z zapisów MSW: „W czasie seminarium naukowego w Instutucie Badań Jądrowych minutą ciszy uczczono pamięć internowanych pracowników IBJ”.

22 maja

W Poznaniu na cmentarzu w Miłostowie odbył się manifestacyjny pogrzeb Piotra Majchrzaka. Kolegów szkolnych zamordowanego SB przestrzegała przed udziałem w pogrzebie. Odbyła się akcja protestacyjna studentów UMCS w związku ze zdymisjonowaniem rektora uczelni prof. Tadeusza Baszyńskiego.

23 maja

Ukazał się pierwszy po 13 grudnia 1981 numer „Tygodnika Powszechnego”. Posiadał on żałobną winietę. Kolejną audycję nadało warszawskie radio „Solidarność”.

24 maja

Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego w siedzibie Wojskowego Sądu Garnizonowego w Rzeszowie skazał w trybie doraźnym trzy osoby na kary od 3,5 do 4,5 roku więzienia za organizację strajku w Stalowej Woli 14 grudnia 1981.

25 maja

Z zapisów MSW: „Po zakończeniu nabożeństwa w kościele mariackim w Gdańsku przed kościołem uformowała się grupa 150 osób, która, śpiewając pieśni religijne ruszyła w kierunku pomnika Stoczniowców – po drodze liczebność grupy wzrosła do 1,5 tysiąca osób. Przed pomnikiem śpiewano pieśni religijne, zapalano znicze, wywieszono flagę z napisem NSZZ <<Solidarność>> - po demonstracji sił oddziałów zwartych , zbrany tłum rozproszył się”.

26 maja

W Poznaniu powołano do życia Konspiracyjny Zarząd NSZZ „Solidarność” Wielkopolska stawiający sobie za cel przywrócenie statutowej działalności związkowej. Działania organizacyjne zmierzające do jego powołania prowadził Lech Różański, natomiast członkami KZR byli: Mieczysław Bryk (HCP), Zbigniew Dolata („Teletra”), Jerzy Krężlewski (UAM), Maciej Musiał (Instytut Technologii Drewna) i Mieczysław Siwek (Poznańska Fabryka Łożysk Tocznych). W Oświadczeniu KZR wezwał do zakładania konspiracyjnych komisji zakładowych i dążenia do przywrócenia statutowej działalności NSZZ „Solidarność”. Organem prasowym KZR był „Serwis Informacyjny KZR NSZZ „Solidarność” Regionu Wielkopolska” a następnie pismo „Poznań”.

27 maja

Z zapisów MSW: „Na cmentarzu na Bródnie w Warszawie ustawiono 3 symboliczne krzyże katyńskie”.

28 maja

Sąd Wojewódzki w Gdańsku skazał za kierowanie grudniowym strajkiem w Stoczni Gdańskiej cztery osoby na kary od 2 lat z zawieszeniem (Alojzy Szablewski) do 4 lat więzienia (Krzysztof Dowgiałło).

29 maja

Z zapisów MSW: „Rada naukowa Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie podjęła uchwałę domagającą się uwolnienia dwóch internowanych pracowników [IH PAN]”. Zapadł wyrok w sprawie dwunastu działaczy „Solidarności” w Tomaszowie Mazowieckim, oskarżonych o kontynuowanie działalności związkowej. Dwuletnie kary więzienia w stosunku do czterech osób w wyniku rewizji zostały zwieszone.

30 maja

Z zapisów MSW: „Podczas uroczystości kościelnych w Piekarach Śląskich zatrzymano 15 osób, które usiłowały rozwijać transparenty z napisami NSZZ <<Solidarność>> i wznosić wrogie hasla i okrzyki”.

31 maja

Na placu Zwycięstwa (obecnie plac Józefa Piłsudskiego) grupa MRKS wmurowała płytę marmurową ku czci górników zastrzelonych w KWK „Wujek”.

Czerwiec

Kornel Morawiecki założył we Wrocławiu „Solidarność Walczącą”.

2 czerwca

Z zapisów MSW: „W Przemysłowym Instytucie Maszyn Budowlanych w Warszawie wystosowano [!] przez 40 pracowników petycję do Prymasa z prośbą o zainteresowanie się sytuacją internowanego pracownika zakładu i jego rodziny”. Ukazał się pierwszy – i jak się okazało jedyny – numer pisma „Solidarność Ziemi Sieradzkiej. Wydanie wojenne”.

3 czerwca

Z zapisów MSW: „446 pracowników Sanockich Zakładów Przemyslu Gumowego <<Stomil>> w Sanoku podpisało petycję domagającą się uwolnienia internowanego pracownika zakładu”.

4 czerwca

Z zapisów MSW: „W Kujawskich Zakładach Naprawy Samochodów w Solcu Kujawskim 176 pracowników podpisało petycję domagającą się cofnięcia zwolnień z pracy 3 uczestnikom strajku w dniu 13 maja br”. Część uczniów i nauczycieli XXX LO w Łodzi podpisało petycje domagające się uwolnienia internowanych nauczycieli.

6 czerwca

Z zapisów MSW: „Przed katedrą w Kielcach grupa 15 osób rozwinęła szturmówki z napisem „NSZZ <<Solidarność>>” – internowani i rozrzuciła ulotki”.

7 czerwca

Grupa związana z warszawskim MRKS wywiozła ze szpitala przy ul. Banacha w Warszawie pilnowanego przez SB Jana Narożniaka. Znalazł się on w szpitalu z powodu postrzelenia go podczas próby ucieczki po zatrzymaniu przez milicję w drugiej połowie maja.

8 czerwca

Z zapisów MSW: „Na Uniwersytecie Gdańskim zorganizowano zbieranie podpisów pod petycjami (oddzielnie dla studentow i oddzielnie dla pracowników naukowych), wyrażającymi protest przeciwko odwołaniu z zajmowanego stanowiska dotychczasowego rektora”.