Instytut Pamięci Narodowej

Polskie Miesiące

Sierpień 1980

8-24 lipca

► Strajki i protesty na Lubelszczyźnie – później określane mianem Lubelskiego Lipca – obejmują około 50 tys. pracowników ze 150 zakładów pracy Lublina, Chełma, Kraśnika, Lubartowa, Opola Lubelskiego, Puław, Radzynia Podlaskiego, Świdnika i innych. Nie są jednak koordynowane i nie dochodzi do powstania międzyzakładowego komitetu strajkowego. Lubelski Lipiec zapoczątkował strajk w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego PZL - Świdnik (8 VII), po podwyżkach artykułów spożywczych w zakładowych bufetach. Strajk objął całą załogę. Następnego dnia do strajkujących przyjeżdża minister przemysłu maszynowego Aleksander Kopeć i wojewoda lubelski Mieczysław Stępień. 11 lipca podpisano pierwsze w historii PRL porozumienia między strajkującymi robotnikami a władzą. 9-punktowy dokument w imieniu załogi podpisali: Zofia Bartkiewicz, Zygmunt Karwowski oraz Roman Olcha, w imieniu władz: dyrektor naczelny WSK Jan Czogała, przewodniczący samorządu robotniczego oraz przewodniczący Rady Zakładowej. 18 lipca w lokalnej prasie zamieszczono „Apel do mieszkańców Lublina”, podpisany przez I sekretarza KW PZPR i przewodniczącego Wojewódzkiej Rady Narodowej. Apel rozplakatowano też na ulicach miasta oraz odczytano na antenie lokalnej rozgłośni radiowej. Biuro Polityczne KC PZPR powołuje Komisję Rządową z wicepremierem Mieczysławem Jagielskim, która 19 lipca przybywa do strajkujących i godzi się na realizację większości postulatów. Ważniejsze strajkujące zakłady z Lublina: Autoryzowana Stacja Obsługi Polmozbyt (8-11 VII), Fabryka Maszyn Rolniczych Agromet (9-14 VII); Fabryka Samochodów Ciężarowych (11 VII); Lubelskie Zakłady Naprawy Samochodów (10-15 VII); Lubelska Fabryka Wag (12-14 VII); Zakłady Obuwnicze im. Mariana Buczka (14 VII); Zakłady Jajczarsko-Drobiarskie, Herbapol (14 VII); Lokomotywownia PKP (16-19 VII); Lubelski Węzeł Kolejowy (17-19 VII), Przedsiębiorstwo Transportu Handlu Wewnętrznego (17-18 VII); Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne (17-18 VII); Spółdzielnia Transportu Wiejskiego (16-21 VII); Lubelskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Mieszkaniowego; Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych; Lubelskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego; Spółdzielnia Pracy Niewidomych; Zakład Naprawczo-Produkcyjny Mechanizacji Rolnictwa (10 VII); Lubelskie Zakłady Przemysłu Skórzanego (11 -14 VII); Lubelskie Zakłady Mięsne (12-14 VII); Lubelskie Zakłady Drobiarskie (14 VII); Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne (17-18 VII), Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania i kilkadziesiąt innych. Ważniejsze strajkujące zakłady z województwa lubelskiego: Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL - Świdnik (8-11 VII), Fabryka Łożysk Tocznych w Kraśniku, Zakłady Komunikacji Miejskiej oraz Transbud w Chełmie Lubelskim, Huta Szkła w Lubartowie, Zakłady Azotowe Puławy (11- VII), Spółdzielnia Pracy w Opolu Lubelskim.

9 lipca

► W Warszawie obraduje aktyw partyjno-gospodarczy. I sekretarz KC PZPR Edward Gierek uspokaja zebranych, określając trudności jako przejściowe i podkreślając aktualność programu sformułowanego na VIII Zjeździe PZPR w lutym 1980 r.

9-31 lipca

► Strajki obejmują cały kraj, w niektórych zakładach kilkugodzinne i tylko na poszczególnych wydziałach, w innych kilkudniowe przy poparciu całej załogi. Oprócz cofnięcia podwyżek cen żądania dotyczą spraw pracowniczych, w tym podwyżek płac (od 1000 do 1500 zł), ale także kontroli gospodarności w zakładach i zmiany sposobu zarządzania. Strajkują m.in. Zakłady Mięsne w Grudziądzu (9 VII); Zakłady im. Róży Luksemburg w Warszawie (9 VII); Zakłady Tkanin Technicznych w Żyrardowie (9-14 VII); Fabryka Samochodów Osobowych na Żeraniu w Warszawie (10-14 VII); Fabryka Naczyń Emaliowanych Światowid (10 VII) i wydział zbrojarni Betoniarni nr 1 w Myszkowie (10-14 VII); Zakłady Wytwórcze Urządzeń Telefonicznych w Warszawie (11 VII); Zakłady Emma-Apator w Toruniu (11 VII); Zakład Z-3 Zakładów Chemicznych w Oświęcimiu (11 VII); Zamech w Elblągu (11 VII); Wytwórnia Konfekcji Poldres i Zakłady Przemysłu Pończoszniczego Stella w Żyrardowie (11-14 VII); Poznańskie Zakłady Spirytusowe Polmos (11 VII); Wydział Odlewni Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego w Gorzycach k. Sandomierza (11 VII); Zakłady Elektrotechniczne Warel w Warszawie (12-14 VII); Warszawska Fabryka Pomp (14-15 VII); Elektromontaż w Łodzi (14 VII); Tarchomińskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa w Warszawie (14 VII); Spółdzielnia Transportu Wiejskiego Oddział w Mielcu (14 VII); Fabryka Obrabiarek Precyzyjnych Awia w Warszawie (15 VII); Zakłady Mięsne w Ostrołęce (15 VII); Zakłady Mięsne w Warszawie (16 VII); Przedsiębiorstwo Transportowo-Sprzętowe Budownictwa Transbud we Włocławku Oddział Kutno (16 VII); Huta Stalowa Wola (17-21 VII); Zakłady Graficzne RSW-Prasa w Warszawie (18 VII); Kopalnia Miedzi Polkowice (18-19 VII); Zakłady Automatyki Przemysłowej Mera-Zap w Ostrowie Wielkopolskim (18-21 VII); Kopalnie Miedzi Lubin i Rudna (19 VII); Ostrołęckie Zakłady Celulozowo-Papiernicze (19 VII); Przedsiębiorstwo Transportu Samochodowego Łączności w Warszawie (21 VII); filia ZM Ursus w Ostrowie Wielkopolskim (21 VII); włocławskie Azoty (23 VII); Zakłady im. H. Cegielskiego w Poznaniu (23-24 VII); Fabryka Urządzeń Mechanicznych w Ostrzeszowie (23-24 VII); Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego i Wielkopolskie Zakłady Przemysłu Drzewnego Sklejka w Ostrowie Wielkopolskim (23-24 VII); Fabryka Domów w Stalowej Woli (23-26 VII); Lokomotywownia PKP w Gdyni-Grabówku (23-26 VII); Zakłady Elektrotechniki Motoryzacyjnej Polmo w Świdnicy (24 VII); Lokomotywownia PKP w Gdyni-Chyloni (24 VII); Zakład Doświadczalny Instytutu Łączności w Warszawie (24 VII); kilka fabryk Ostrowa Wielkopolskiego, m.in.: Baza Transportu Kombinatu Przemysłu Budownictwa Przemysłowego (24 VII), Zakłady Jajczarsko-Drobiarskie (24 VII), Zakłady Elementów Betonowych Prefabet (24 VII); zakłady pracy w Dusznikach i Namysłowie (24-26 VII); Fabryka Maszyn Rolniczych Archimedes we Wrocławiu (25 VII); Zakłady Mięsne w Nisku (25 VII); Zakłady Naprawcze Mechanizacji Rolnictwa w Słupsku (26 VII); Zakłady Naprawcze Mechanizacji Rolnictwa w Radomiu (26 VII); Jarocińskie Zakłady Papy Oddział w Czerwonaku (26 VII); Dolnośląskie Zakłady Elektryczne Dolmel we Wrocławiu (28-29 VII); Zakłady Metalowe Nimet w Nisku (28-29 VII); Port w Gdyni (29-30 VII); Zakłady Azotowe w Tarnowie (31 VII).

11 lipca

► Zbiera się Biuro Polityczne KC PZPR: omawia sytuację strajkową i wskazuje na potrzebę podwyższenia płac.

17 lipca

► Nie udaje się próba złamania strajku lubelskich kolejarzy przez sprowadzenie maszynistów z innych węzłów kolejowych – na apel Komitetu Strajkowego rezygnują oni z podjęcia pracy w zastępstwie strajkujących.

20 lipca

► Komitet Samoobrony Chłopskiej Ziemi Grójeckiej, Komitet Samoobrony Chłopskiej Ziemi Lubelskiej, Komitet Samoobrony Chłopskiej Ziemi Rzeszowskiej, Komitet Niezależnego Związku Zawodowego Rolników oraz redakcje chłopskich pism niezależnych: „Biuletynu Informacyjnego Zbroszy Dużej”, „Placówki”, „Rolnika Niezależnego”, „Wsi Rzeszowskiej” - wydają wspólnie Odezwę do strajkujących robotników: […] Musi dojść do współgospodarzenia przez chłopów swoim terenem we wszystkich dziedzinach z wyjątkiem obronności. Inaczej wiecznie będzie nam groził powrót do czasów głodu. Jeżeli rozwiązania nie pójdą w tym kierunku, jeszcze mniej pozostanie młodzieży w rolnictwie, jeszcze mniej będzie żywności. […] Jako chłopi wyrażamy pełną solidarność z Wami – robotnikami i popieramy Wasze żądania. Na zakończenie przypomnijmy. Nie będzie mięsa w garnku i innej żywności na stołach Polaków, jeżeli dalej będzie niszczone polskie rolnictwo. Przetrwanie gospodarki rodzinnej to sprawa całego narodu.

22 lipca

► Po raz pierwszy w historii PRL nie odbyły się żadne poważniejsze uroczystości państwowe związane z rocznicą ogłoszenia Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. ► W Chełmie oblano farbą Pomnik Braterstwa Broni.

24 lipca

► Pod przewodnictwem Edwarda Gierka obradują pierwsi sekretarze komitetów wojewódzkich i kierownicy wydziałów KC. E. Gierek określa postulaty strajkujących jako partykularne potrzeby załóg, nieliczących się z sytuacją kraju. Jerzy Łukaszewicz (twórca tzw. propagandy sukcesu) zachęca I sekretarzy KW do czujności wobec KSS „KOR” oraz wobec dywersyjnej działalności Radia Wolna Europa. ► Kierownictwo partyjno-rządowe udaje się na letni urlop. Edward Gierek, Władysław Kruczek, Jan Szydlak i Zdzisław Kurowski wyjeżdżają na Krym. Podczas nieobecności I sekretarza pracami Biura Politycznego i Sekretariatu KC PZPR kierować mają Edward Babiuch, Stanisław Kania i Jerzy Łukaszewicz.. ► Strajk podejmuje większość zakładów pracy w Ostrowie Wielkopolskim.

30 lipca

► Na olimpiadzie w Moskwie Władysław Kozakiewicz ustanawia rekord świata w skoku o tyczce (578 cm) i na gwizdy sowieckich kibiców odpowiada słynnym od tamtej pory „gestem Kozakiewicza”. Zdjęcie przedstawiające ten moment obiegło prasę światową, oprócz tzw. państw demokracji ludowej. Ambasador sowiecki w Polsce, Borys Aristow, wystąpił z bezskutecznym żądaniem odebrania medalu W. Kozakiewiczowi za obrazę widowni. Władze PRL tłumaczyły tyczkarza skurczem mięśnia spowodowanym wysiłkiem.

31 lipca

► Na Krymie Edward Gierek spotkał się z Leonidem Breżniewem. Obaj zapowiadają wzrost wymiany handlowej o ok. 34% w ciągu najbliższych 5 lat. W informacji o spotkaniu zabrakło tradycyjnej formuły o całkowitej jedności poglądów we wszystkich omawianych sprawach.